Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 34

Úr fangabúðum Mauthausen.
og forustu útlendu fanganna til þeirrar takmörkuðu
baráttu, er þeir gétu háð.
Meira að segja í dauðabúðum Mauthausen
starfaði andspyrnuhreyfing — undir forustu Spán-
arfara og sovézkra liðsforingja — sem gerði upp-
reisn 5. maí 1945 og tókst að ná búðunum á sitt
vald og frelsa þannig líf þúsunda, er þar biðu
dauðans, þar á meðal voru menn eins og Franz
Dahlem, Bruno Leuschner, Heinrich Rau, Horst
Sindermann, — og voru þeir þangað komnir til
tortímingar eftir að hafa lengst af verið í öðrum
fangabúðum. Einnig má nefna Cyrankiewicz, sem
síðar varð forsætisráðherra Póllands og Novotny,
síðar forseti Tékkóslóvakíu, er báðir biðu þar
dauðans.
Þarna börðust þýzklr kommúnista elns og Bruno
Leuschner og fleiri á sinn máta í 12 ár.* Og þarna
fengu ungkommúnistar, sem síðar verður frá sagt,
sinn harða skóla.
I frelsissveit alþjóðahyggjunnar — Alþjóðaher-
sveitinni á Spáni, berjast 5000 þýzkir andfasistar
með hinum fremstu. 3000 þeirra láta þar lífið fyrir
málstað lýðræðis og alþýðu. Sem tákn hetjuskapar
þeirra, er féllu, skal hér aðeins nefnt eitt nafn:
Hans Beimler, járniðnaðarmaður, kommúnisti frá
stofnun KPD**, hafði snemma fengið að kenna á
ofsóknum og fangelsum þýzka auðvaldsins eftir að
hafa orðið kommúnisti í stríði þess, sem hann varð
að fara í 1914 nítján ára að aldri. 1933 settu naz-
istar hann í fangabúðirnar í Dachau, en úr því víti
tókst honum að komast og úr landi og afhjúpa
hvað var að gerast í „þriðja ríkinu". Síðan vann
hann í útlegð unz Spánarstyrjöldin hófst og hann
fór þangað til liðs við lýðræðið og féll þar rúmlega
fertugur að aldri. Islenzkir kommúnistar kynntust
ýmsum þessara þýzku baráttumanna á Spáni fyrr
og síðar. Aðeins örfá nöfn skulu nefnd: Heinrich
Rau, síðar einn af beztu leiðtogum SED (Sósíalíska
einingarflokksins) og DDR, — Alfred Neumann,
„Berlínarrisinn", sem Hallgrímur Hallgrímsson segir
frá í bók sinni „Undir fána lýðveldisins", — Hans
Teubner, — Franz Dahlem. En nöfnin segja fátt
nema þeim, sem kynnzt hafa tryggð og hetjulund,
hæfileikum og hugsjónaást þessara manna.
Og rithöfundar hins kúgaða og smáða Þýzka-
lands heyja sína sérstöku baráttu: I útlegðinni
Bertolt Brecht og Thomas Mann og ótal fleiri. En
í fangabúðunum lætur Nobelsverðlaunahafinn
Ossietsky lífið 1938, svivirtur af Morgunblaðinu
sem landráðamaður, og baráttuskáldið mikla Erich
Múhsam var kvalinn þar til bana af nazistum, —
svo aðeins séu nefnd tvö nöfn af mörgum.
Þegar minnzt er allra blóðfórna þýzkrar alþýðu,
sem fasismi auðvaldsins sigraðist á 1933 og níddist
á í tólf ár, þá liða óhjákvæmilega fyrir hugskots-
sjónum vorum hinar hörðu, harmsögulegu stað-
reyndir þýzkrar sögu. Þýzk alþýða hafði aldrei í
* Nánar er sagt frá Bruno Leuschner í Rétti 1965. ** KPD: Kommúnistaflokkur Þýzkalands.
34