Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 59

hléssamkomulag Egypta og Israela, sem undirritað
var i janúar sl. Hefur þetta skref þótt bera vott
um hæfileika og áhrifamátt hans og einlægan frið-
arvilja hins mektuga heimsveldis í vestri. Vopna-
hléssamkomulagið hefur ekki gerst án samþykkis
Sovétríkjanna enda í fullu samræmi við utanrikis-
stefnu þeirra um friðsamlega sambúð.
Kjörorðið friðsamleg sambúð stórveldanna eða
réttara sagt milli Sovétríkjanna og auðvaldsheimsins
er ekki nýtt af nálinni. I reynd má rekja slóð þess
alla leið til kenningar Stalíns og Bucharins um sósí-
alisma i einu landi. Leitaðist Stalín eftir þjóðlegu
öryggi fyrir Sovétríkin innan ramma hins alþjóðlega
status quo. Þessu marki reyndi hann að ná með
hugmyndafræðilegri einangrun Sovétrikjanna og
kepptist við að halda þeim utan við alþjóðlega
stéttabaráttu. Þessi stefna lagði allt upp úr frið-
samlegri sambúð hins sovéska þjóðríkis við borg-
araleg þjóðríki í vestri, sem leiddi m.a. til valda-
töku Hitlers 1933.
Þegar Krústjoff tók við stjórnartaumunum, gerði
hann ákveðnar tilraunir til að afhjúpa ofbeldisdýrk-
un Stalíntímabilsins en skildi það mál þó eftir í
miðjum klíðum. Þótt Krústjoff hafi breytt ýmsum
stjórnarháttum innanlands, hróflaði hann ekkert
við grundvallarstefnu stalínismans í utanrikismál-
um, sem byggðust á því að rússneska þjóðrikið
hafði algjöra forsjá og gát á hinni alþjóðlegu sósí-
alísku hreyfingu og beitti henni I þágu hernaðar-
legs öryggis Sovétríkjanna. Þessi stefna hefur
vissulega styrkt stöðu Sovétrikjanna sem áhrifa-
veldis í Austur-Evrópu en um leið hefur hún stór-
aukið athafnamöguleika Bandaríkjanna. Stalín og
eftirmenn hans leiddu alþjóðlega stéttabaráttu á
blindgötur. Án sameiginlegs áhuga stórveldanna á
eigin öryggi og minni spennu hefði aldrei komið til
samninga Kissingers í Austurlöndum nær.
Of augljóst er orðið að Sovétríkjunum hefur
verið hrundið brott úr Austurlöndum nær af Banda-
rikjunum. Þegar setið var við samningaborðið og
samið um vopnahlé virtist enginn sakna Sovétrikj-
anna, meðan Bandaríkin sátu í forsæti og stýrðu
málum. Án efa verður þetta vatn á myllu þeirra
rikisstjórna, sem þrátt fyrir áróðurslegar vináttu-
yfirlýsingar — vantreystu sovéskri nærveru austur
þar frá upphafi og vildu hana sem minnsta.
Þegar haft er í huga að arabísku löndin eru aug-
Ijóslega reiðubúin að auka og dýpka samstarf sitt
yið auðvaldslöndin sem helst í hendur við vaxandi
undirokun sósíalískra og kommúnískra hópa i sömu
löndum, hlýtur sú spurning að vakna, hvort Sovét-
ríkin séu ekki að Ijúga að sjálfum sér, þegar þau
klifa á því, að lönd eins og Egyptaland og Alsír
fari árangursríkt hinn ekki-kapítaliska þróunarveg.
Spurningin er ekki siður mikilvæg fyrir Kína sem
skilyrðislaust studdi arabaríkin í átökunum.
Bandaríkin notfæra sér ástandið og virðast ætla
að knýja fram stefnu sem tryggir tilveru og öryggi
israelsríkis um leið og hún uppfyllir kröfur Araba
um rýmingu hertekinna landsvæða.
Á bak við sáttasemjarahlutverk Bandarikjanna
liggur þó sú hugsun að þetta verk verði útvikkað
með aukinni pólitiskri og efnahagslegri nærveru
þeirra þ.e. gamla heimsveldastefnan. Það sem hér
er að gerast er hægt að segja i einni setningu.
Henry Kissinger er hinn heiðarlegi sáttasemjari og
ameriskt auðmagn er aflgjafi framtíðarsambúðar
Araba, Israela og Palestínubúa.
Evrópska borgarapressan er tæpast búin að átta
sig á þessu og allra sist Morgunblaðið, sem enn
talar um „ósvífna arabíska kúgun".
Vinstrisinnar, sem vanir eru vingjarnlegum yfir-
lýsingum í garð araba eru fullir undrunar yfir því,
að lausn þessarar kreppu skuli taka á sig æ meiri
gagnbyltingarblæ. Kannski þeir eigi erfitt með að
venjast af brjósti hinnar lenínsku heimsvaldakenn-
ingar?
I reynd er ekki ólíklegt að samið verði um það,
að Israel yfirgefi herteknu svæðin frá 1967. Auk
þess verði stofnað palestínskt riki á vesturbakka
Jórdan og Gasa en Israel verði siðan viðurkennt
af flestum arabaríkjunum.
Þetta friðarsamkomulag — sem hefur á sér öll
einkenni uppskriftarinnar um friðsamlega sambúð,
mun fella burtu þær ástæður sem hafa valdið
nánum tengslum arabaríkjanna við Sovétrikin.
Hér er kostað kapps um að koma í veg fyrir
vopnaátök milli þjóðríkja. Stéttaátök útilokuð í bráð
en ýtt undir eflingu óbreytts ástands heimsins.
Vopnakaup araba verða ekki lengur jafnnauðsyn-
leg og áður auk þess sem auðvelt yrði að fá vopn
í Vestri, þegar samið hefur verið um hámarks
vopnabúnað á svæðinu. Þar með væri opin leið
fyrir endurinniimun arabísku ríkjanna inn í vest-
rænt áhrifasvæði, sem styrktist af stórum hráefna-
og sölumörkuðum.
Það má kalla það nokkra kaldhæðni að einmitt
Amerika skuli hafa opnað þessar dyr. Bandaríkin
sýna og sanna veldi sitt og ögra hinum vanmegna
59