Réttur - 01.01.1974, Qupperneq 25

Islensk atvinnurekendastétt hefur velt öllum
kauphækkunum af sér út í verðlag með verðbólgu
og gengislækkunum — og mun reyna að halda því
áfram eftir mætti.
Verklýðsstéttin hefur löngum verið nógu sterk,
til þess að þæta sér þessa verðbólgu upp með
kauphækkunum og kauplagsvísitölu, — oft með
fórnfrekri baráttu. Og hún hefur litlu átt að tapa, —
alltaf þó nokkru sparifé, — en stundum jafnvel
grætt á því að verðbólga gerði margri verkamanna-
fjölskyldunni auðveldara að eignast íbúð, ef kaupið
var hækkað i sífellu og ef lán voru ekki visitölu-
bundin.
Nú er þetta gerbreytt:
í fyrsta lagi:
Verkalýðurinn, — launastéttirnar yfirleitt — eru
orðnar eigendur mesta lausa fjármagns, sem til
er í landinu. Verklýðssamtökin eiga 2500 miljónir
króna í atvinnuleysistryggingasjóði nú þegar og
4000 miljónir i lífeyrissjóðum sínum og munu eiga
í þeim um 8000 miljónir i lok þessa áratugs. —
Verkalýðurinn hefur þvi mest allra stétta að tapa á
áframhaldandi verðbólgu.
I öðru lagi:
Verðbólgan óx þó ekki meir en fyrr segir af því
henni var haldið niðri erlendis. Nú er þetta ger-
breytt: Verðbólgan óx siðasta ár með „íslenskum"
hraða i flestum auðvaldslöndum, er við skiptum
við. Að meðaltali óx verðbólgan í löndum Efna-
hagssamvinnu Evrópu (OECD) um 12% árið 1973
þar á meðal í Danmörku og Englandi. I Japan óx
hún um 19%. Og á þessu ári mun hún víðast
hvar vaxa álíka. Og svo bætist verðbyltingin í olíu
við. — Með öðrum orðum: Ef íslenska verðbólgu-
hjólið veltur með venjulegum hraða, þá vex verð-
bólgan um meir en 20% á ári, ef ekkert er að gert.
1973 er verðbólga hér 22% og verður meiri 1974,
ef svo heldur áfram, sem horfir.
Slik verðbólga eyðileggur alla sjóði verklýðssam-
takanna á einum áratug. Þeir verða þá bara augna-
bliksgaman til útlána í ibúðir og bíla, en ekkert
framtíðaröryggi útslitins verkafólks. Verðtrygging
þeirra myndi kosta annaðhvort aukinn söluskatt,
sem lætur verðbólguhjólið snúast enn hraðar —
eða hækkaðan tekjuskatt, sem menn hafna. —
Og afleiðing slíkrar verðbólgu á efnahagslíf þjóð-
arinnar verður annaðhvort gengislækkanir eða at-
vinnuleysi. Máski hvortveggja.
Hér verður að taka í taumana.
Burgeisastéttin gerir það ekki. Hún veltir bara af
sér inn í verðlagið, ef hún getur. Hún heimtar
meiri lán úr ríkisbönkunum, — og það getur brostið,
því trúin á gildi sparifjár treynist vart lengi með
svona óðaverðbólgu. — En fasteignir atvinnurek-
enda hækka i verði.
Eini aðilinn, sem hefur í senn hag af að hindra
svo vitskerta verðbólgu, — og hefði mátt til þess
að gera það, ef vilji væri til, — það er verkalýð-
urinn, — launastéttirnar.
Til þess þarf ákveðna pólitíska stefnu, sem öll
verklýðssamtökin fylki sér um.
Það verður að stöðva islensku verðbóiguna. Þá
útlendu ráðum við ekki við.
Fyrsta atriðið til þess er að banna atvinnurek-
endum — og þá fyrst og fremst verslunarvaldinu
— að velta kauphækkunum yfir í verðlagið. Til
þess að slíkt bann yrði framkvæmanlegt þarf ger-
breytingu á allri gerð atvinnu- og viðskiptalífsins,
víða samsteypu í stærri heildir til að gera rekstur
ódýrari, útrýmingu hverskonar brasks og svindils,
sem nú tiðkast í íslensku viðskiptalifi og vægðar-
lausar sparnaðarráðstafanir jafn i einkarekstri sem
ríkisbúskapnum.
Hve erfitt muni að framkvæma þetta sést best
á því að enn skuli ekki svo sjálfsagðar ráðstafanir
hafa fengist fram sem þjóðnýting olíudreifingar og
trygginga eða sameining banka.
I rauninni ættu verklýðssamtökin að gera það
að skilyrði í öllum kaupsamningum að atvinnurek-
endur noti ekki kauphaekkanir sem rök fyrir verð-
lagshækkunum. (Máske væri best að setja og i lög
að starfsfólk megi yfirtaka fyrirtæki til reksturs, ef
ekki nást samningar um kaup, I stað þess að fara
I verkfall).
Úr þessum erfiðleikum verður ekki leyst nema
verklýðssamtök og verklýðsflokkar standi saman
um stefnumörkun og framkvæmd. Sú prófraun, sem
verkalýður landsins, faglega og pólitiskt, þannig
gengur undir, sker úr um hvort hann er fær um
að taka að sér forustu þjóðarinnar á örlagastund.
Geti hann það ekki skapast sú hætta að verstu
afturhaldsöfl burgeisastéttarinnar geti hagnýtt það
öngþveiti, er koma kann, til að koma á harðstjórn
gegn verkalýðnum með erlendri aðstoð að undan-
gengnu taumlausu lýðskrumi að fasista hætti.
E. O.
25