Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 41

var ekki aðeins Berlín, sem var í rústum. Fólkið
var og sem rúst, — fólkið, sem hafði verið afvega-
leitt af lýðskrumi fasismans til sjálfsdýrkunar herra-
þjóðar og nú var steypt af valdatindi niður í hyl-
dýpi örvæntingar hins sigraða.
Ég hóf á ný að hnýta þau þræðraþönd alþjóða-
hyggjunnar, sem eru hverjum sósíalistaflokki lífs-
nauðsyn — og skylda. Ég var á fundi KPD í ,,Neue
Welt" í Hasenheide, gamia sögulega samkomuhús-
inu, 7. nóv. 1945, er minnst var afmælis rússnesku
verklýðsbyltingarinnar, — ég talaði nokkur orð við
Wlhelm Pieck í símann úr hóteli ameríska her-
námsliðsins (!) — og ég heimsótti Hans Teubner,
ritstjóra blaðs Kommúnistaflokkins* (Volkszeitung).
Ég kynntist því svo öllu á næstu árum, — kom
þar við 1947, 1949 og var 1950 é 3. flokksþinginu,
— er hinn nýi sósíalistiski sameiningarflokkur
hóf að vinna það kraftaverk að reisa þetta allt
úr rústum nazismans: fólkið, atvinnulífið, mann-
félagið. Við höfðum af okkar litlu getu reynt að
vekja samúð og skilning með baráttu þýzku hetj-
anna, er börðust við ofurefli fasismans. Ég gaf
Pieck litla bæklinginn okkar um Thálmann. Ég
lenti stundum í því að vera boðberi milli fornra
félaga, sem þjáðst höfðu saman í fangabúðum, en
örlögin skildu nú að.**
Hin gömlu kynni mín af þýzkri verklýðshreyfingu
og Kommúnistaflokki hennar gáfu mér stundum inn-
sýn i vandamál þeirra. Ég minnist slíks atviks frá
þingi þýzka flokksins 1950:
Flokkurinn og flokksforustan höfðu tekið á
vandamálunum af ekta þýzkri alvöru og slikri sjálfs-
gagnrýni að síst var skirrst að tala um það næstum
því sem syndari, ,er gerir yfirbót', hverja sök þýzki
verkalýðurinn og flokkur hans hefðu einnig átt á
því að láta nazismann komast til valda. I fundar-
lok I kaffihléi kom ungur maður frá útvarpinu með
hljóðnema til okkar útlendu gestanna, til að safna
umsögnum um áhrifin af þinginu. Ég sagði m.a. við
hann á þessa leið: ,,Það hefur hér mikið verið
talað um sök („Schuld") þýzka flokksins og sjálfs-
gagnrýni við höfð. Það er gott og blessað. En fyrir
okkur útlendu fulltrúana er nær að ræða um hverja
skuld („Schuld") vér eigum þýzka verkamanna-
mannaflokknum að gjalda, — þeim aldargamla
þýzka verkamannaflokki Marx og Engels, Bebels
og Liebknechts, Karls og Rósu, Thálmanns og
Piecks, þeim flokki er forðum ruddi brautina og nú
hefur fært svo dýrar fórnir." Og er ég hafði lokið
máli mínu, gekk ungi maðurinn til mín og þrýsti
hönd mína. — Stolt og sjálfsgagnrýni þurfa helzt
að geta farið saman. — Annars var þetta flokks-
þing táknrænt fyrir það að þýzki flokkurinn var
aftur kominn I sinn forna sess, mikilsvirtur af öðrum
marxistiskum flokkum. Margir erlendu fulltrúanna
fluttu kveðjuræður sínar á þýzku. Ég minnist eink-
* Fyrstu orðin, sem Teubner sagði við mig, voru:
Hvernig líður „Ársæli og Möggu?" — Hann hafði
dvalið á heimili þeirra hjónanna Ársæls Sigurðs-
sonar og Margrétar Ottósdóttur í Kaupmannahöfn,
eftir að hann komst út úr dýflissu nazista, en Ár-
sæll hélt síðar uppi leynilegum tengslum við komm-
unista i Þýzkalandi og hjálpaði þeim eftir mætti. —
Ég get ekki stillt mig um að vitna hér I frásögn
mína um Teubner í „Blaðamannabókinni' '1946:
Hans Teubner „var tekinn fastur 1933 ásamt
öðrum félaga sínum. Þeir voru báðir pyntaðir
hræðilega. Pyntingar riðu félaga hans að fullu, en
Teubner lifði þær af. Hann sat í dýflissu til 1936.
Þá tókst honum að losna og komast út úr Þýzka-
landi. Hann komst til Spánar og starfaði fyrir lýð-
veldisstjórnina til 1939. Eftir sigur fasismans á
Spáni, lenti hann til Sviss. Þar var hann tekinn og
settur í varðhald. Sat hann þar tvö ár í tukthúsi
og fjögur ár í fangabúðum við illa ævi. Kona hans
var með honum á Spáni og í Sviss. Dóttur hans var
smyglað út úr Þýzkalandi og henni að lokum komið
til hans í Sviss."
Þegar ég kom inn til hans, — og ég fékk við-
talið bara af því að ég var frá Islandi, afsakaði hann
tímaleysið með þessum orðum: „I tólf ár hefur mig
langað til þess að tala og sérstaklega til þess að
hitta aftur samherja úr öðrum löndum eða vini mína
í Þýzkalandi, sem lifað hafa nazismann af — og svo,
þegar maður hittir þá, eftir öll þessi ár, þá hefur
maður engan tíma til að tala við þá."
** Svo sem milli Bruno Leuschner og Einars Ger-
hardsen, sem áður var fré sagt i „Rétti" (1965).
41