Réttur - 01.04.1974, Blaðsíða 36

EINAR OLGEIRSSON
Upphaf
bandarískrar ásælni
gagnvart íslandi
Meðan „danska valdið" enn drottnaði yfir
Islandi, stóð Danmörk sjálf raunverulega í
skjóli breska heimsveldisins, voldugasta ríkis
jarðar, er réð fjórðungi hnattarins. Það hindr-
aði þó eigi að Islendingar gætu í sjálfstæðis-
barátm sinni hagnýtt á ýmsan hátt andstæða
viðskiptahagsmuni danska og enska auðvalds-
ins. Þannig naut t.d. samvinnuhreyfingin í
uppvextinum góðs af samböndum við breska
kaupmenn í baráttunni við danska kaup-
mannavaldið á Islandi. En svo fór þó í heims-
styrjöldinni fyrri að breskt auðvald hrifsaði
1916 til sín yfirráðin yfir utanríkisverzlun
Islands og síðan settust breskir bankar, bresk
olíufélög og önnur bresk fyrirtæki í þann
sess, er dönsk auðfélög áður höfðu skipað.1)
Þessi ítök breska heimsveldisins á Islandi
héldust til 1941.
Þeim Islendingum, sem í dag líta á Bret-
land sem — að vísu voldugt gagnvart Islandi
— en land hinnar eilífu kreppu, — er nauð-
synlegt að átta sig á því að í upphafi stríðs-
ins 1939—45 lítur breska ríkisstjórnin á sig
sem forráðamann heimsveldis þess, er sólin
aldrei sígur til viðar í. Ihaldsstjórn Chamber-
Iains skoðar sig jafnframt sem ábyrgan mið-
depil auðvaldsforráða í heiminum. Þessvegna
lætur hún í blindum yfirstéttarhroka sínum
alltaf undan Hitler, til þess að siga honum á
Sovétríkin. Raunverulega fórnar hin skamm-
sýna Chamberlain-stjórn ekki aðeins peðum
sínum í öðrum löndum, heldur stofnar og
tilveru heimsveldisins sjálfs í hættu með
þessu blinda valdatafli í ímyndaða þágu al-
þjóðaauðvalds, uns Bretar í maí 1940 reka
sig á og sjá að það er hið nasistíska auðvald
Hitlers-Þýskalands, sem uppsker ávextina af
hroka og blindu Munchen-mannanna.1!, Þá er
hinn harðvítugi en ósveigjanlegi heimsvalda-
sinni Churchill látinn taka við skipstjórn
108