Morgunblaðið - 09.12.2007, Page 6

6 SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
F
yrir meira en áratug skaut
Bríet Héðinsdóttir því að
Atla Heimi Sveinssyni,
hvort hann vildi semja ein-
föld lög við ljóð Jónasar
Hallgrímssonar. Hún var þá að semja
þátt, sem hún kallaði Legg og skel, og
ætlaði með í skólana, en féll frá, áður en
úr því yrði. En börnunum eru kennd
lögin og þau lyftast á tungum þeirra:
Buxur, vesti, brók og skó.
Það er engin tilviljun, að Atli Heimir
skuli hafa samið sönglög við ljóð Jón-
asar. Atli Heimir er rómantískur og
hrifnæmur í eðli sínu. Mest hefur hann
hrifist af Jónasi og Heine hinum þýska.
Rómantísk tónlist 19. aldar rennur um
æðar þessa framúrstefnulega, þýsk-
menntaða tónskálds, sem kann best við
sig í Flatey á Breiðafirði. Þess vegna
tók hann þeim kosti fagnandi að útsetja
Jónasarlögin fyrir söngvara og Vínar-
kvartett, sem síðan kallaði sig Fífil-
brekkuhópinn. Lögin voru frumflutt í
lítilli sveitarkirkju á Skarði í Landsveit
sumarið 1996. Næsta sumar fór hóp-
urinn um Norðurland, í Bakkakirkju í
Öxnadal, Grundarkirkju, Húsavík-
urkirkju og til Grímseyjar. Signý Sæ-
mundsdóttir söng með hópnum, frábær
listamaður og sönn, – hún hafði hlýju í
röddinni og einlægni hjartans sem mér
fannst hæfa ljóðum Jónasar og laga-
kornum mínum, segir Atli Heimir. Tón-
leikarnir voru vel sóttir, lögin og flutn-
ingur þeirra kom á óvart og allir hrifust
með. Hjónin Auður Eydal og Sveinn R.
Eyjólfsson gerðu það í raun og veru
kleift að ráðast í svo mikið ferðalag og
vel sé þeim.
Fífilbrekkuhópurinn hefur nú aftur
lagt land undir fót: Sigrún Eðvalds-
dóttir leikur á fiðlu, Sigurður Ingvi
Snorrason á klarínett, Anna Guðný
Guðmundsdóttir á píanó og Hávarður
Tryggvason á kontrabassa ásamt
söngvurunum Huldu Björk Garð-
arsdóttur sópran og Eyjólfi Eyjólfssyni
tenór. Þau hafa haldið tónleika hér á
landi, í Sívala turninum í Kaupmanna-
höfn, í Gimli og Berlín. Og síðast nú í
London fyrir viku.
Tónleikarnir voru í Leighton House
Museum, glæsihúsi frá 19. öld sem heit-
ir eftir höfundi sínum, sem var mikils-
vert skáld á sínum tíma, listunnandi og
listaverkasafnari, – glæsileg umgerð
um minnisverða tónleika. Til þeirra
efndu hjónin Austin og Ragna Ervin,
sem áður hafa komið íslensku tónlist-
arfólki á framfæri í London. Það er ekki
ónýtt að eiga slíka að. Eða fyrir tónlist-
arfólkið að fá slíkan tölvupóst frá
Rögnu: Ég vissi strax í gærkvöldi að þið
slóguð í gegn. Það lá í loftinu, töfrandi
andrúmsloft meðan þið spiluðuð og
sunguð og fagnaður á eftir.
Jónas sendi Dalvísu til Kaup-
mannahafnar frá Saurum og var hún
lesin upp á fundi Fjölnismanna 20. jan-
úar 1844. Á uppkastið hefur hann skrif-
að neðanmáls: Ég ætla að biðja ukkur
að láta búa til fallegt lag, ekki of dýrt,
við vísuna mína. Og í hreinritinu stend-
ur: Það er annars ógjörningur að eiga
sér ekki lög til að kveða þess konar vís-
ur undir; svona komast þær aldrei
innhjá alþýðu.
Síðan hafa mörg tónskáld orðið við
bón Jónasar, sem betur fer. Af lögum
Atla Heimis nefni ég þrjú, sem eru mik-
ið sungin: Fífilbrekka gróin grund, Þið
þekkið fold og Snemma lóan litla í.
Önnur þrjú nefni ég, sem ég spái að
einsöngvarar muni hafa gaman af að
spreyta sig á: Ferðalok, Alsnjóa og Illur
lækur. Og loks gleður það sanna ljóða-
og söngvini að tvö af okkar fremstu tón-
skáldum, Jón Nordal og Atli Heimir,
skuli hafa samið einstaklega falleg lög
við það erindi úr ljóðum Jónasar, sem
okkur Íslendingum þykir hvað vænst
um: Smávinir fagrir, foldarskart.
Diskurinn Íslands minni, lög Atla
Heimis Sveinssonar við ljóð Jónasar
Hallgrímssonar, er kjörgripur. Ljóðið
fær meiri dýpt, ef lagið er því samboðið.
PISTILL »Rómantísk tónlist 19.
aldar rennur um æðar
þessa framúrstefnulega,
þýskmenntaða tónskálds,
sem kann best við sig í
Flatey á Breiðafirði.
Halldór
Blöndal
Hljóðpistlar Morgunblaðsins,
Halldór Blöndal les pistilinn
HLJÓÐVARP mbl.is
Jónasarlögin hans Atla Heimis
FYRSTU niður-
stöður af úr-
vinnslu gagna úr
tímabundnu jarð-
skjálftamælineti,
sem sett var upp
við vesturhluta
Mýrdalsjökuls í
vor, benda til að
skjálftarnir í
Goðabungu teng-
ist íshreyfingum,
sér í lagi í Tungnakvíslarjökli, og séu
ótengdir kvikuhreyfingum í Kötlueld-
stöðinni eins og áður hefur verið talið.
Það er Kristín Jónsdóttir sem
gerði mælingarnar í samvinnu við há-
skólann í Uppsölum og Veðurstofu
Íslands en hún leggur stund á dokt-
orsnám í jarðeðlisfræði við Uppsala-
háskóla.
Virðast stafa af íshreyfingum
Kristín segir í samtali við Morg-
unblaðið að um bráðabirgðaniður-
stöður sé að ræða og áfram verði unn-
ið úr gögnunum. Kristín vann að
mælingunum í apríl og maí sl. og er
hún að vinna úr gögnunum um þessar
mundir. „Ég fékk skjálftamæla lán-
aða frá Háskólanum í Uppsölum og í
samvinnu við Veðurstofuna settum
við út 10 stöðvar í vesturhluta jökuls-
ins með það að markmiði að fá betri
mælingar á Goðabunguskjálftunum,“
segir hún.
Kristín leggur áherslu á að þótt í
ljós hafi komið að skjálftarnir í Goða-
bungu og vesturhluta jökulsins virð-
ist stafa af íshreyfingum og séu
ótengdir kvikuhreyfingum í Kötlu,
verði að hafa í huga að langt er um lið-
ið síðan Katla gaus síðast og hún er
því komin á tíma eins og jarðvísinda-
menn hafa oft bent á. Það sé því full
ástæða til þess að vera á varðbergi.
Eldstöðin Katla er ein virkasta og
stærsta eldstöð landsins og hefur á
sögulegum tíma gosið að meðaltali
tvisvar á öld. Síðast gaus Katla 1918.
Gosin eru oftast basísk en ísúr gos
má einnig rekja til eldstöðvarinnar.
Hún er hulin Mýrdalsjökli, fjórða
stærsta jökli landsins. Vegna hinna
miklu jökulhlaupa sem fylgja gosum
er Katla verulega hættuleg eldstöð.
Kristín segir að skipta megi jarð-
skjálftum á svæðinu í tvo flokka, ann-
ars vegar eru það skjálftar sem verða
innan í öskjunni og hins vegar skjálft-
ar sem eiga upptök í vesturhlutanum
við Goðabungu. Þessir skjálftahópar
haga sér mjög ólíkt, segir hún.
Skjálftar innan öskjunnar eru hefð-
bundnari, dreifast á allt að 15 km
dýpi, auk þess sem þeir falla vel að
líkönum skjálftafræðinnar varðandi
stærð og dreifingu í tíma. Öðru máli
gegnir um skjálftana við Goðabungu.
Frá því mælingar á jarðskjálftum
hófumst í nágrenni Mýrdalsjökuls
hafa fræðimenn tekið eftir sérkenni-
legum skjálftum sem eiga það sam-
eiginlegt að eiga upptök sín í vest-
urhluta Mýrdalsjökuls. Kristín segir
skjálftavirknina þar óvenjulega að
mörgu leyti og hún falli illa að hefð-
bundnum líkönum skjálftafræðinnar.
„Hún hefur þá sérstöðu að hún eykst
verulega á haustin og nær yfirleitt
hámarki í október. Þá mælist daglega
fjöldinn allur af skjálftum allt upp í
stærðina 3,5 en aldrei stærri. Hefð-
bundin líkön skjálftafræðinnar spá
einum skjálfta af stærðinni 4 fyrir
hverja tíu af stærðinni 3, einum af
stærðinni 5 fyrir hverja tíu af stærð-
inni 4 o.s.frv.
Einnig kemur í ljós þegar einstakir
skjálftar eru skoðaðir að þeir eru
óvenju langir og sveiflan óvenju hæg.
Ógreinileg byrjun skjálftanna gerir
það að verkum að erfitt er að stað-
setja þá.“
Skjálftavirkni jókst í takt
við hlýnandi loftslag
Að sögn Kristínar mælast skjálftar
sem eiga við þessa lýsingu á bylgju-
formi stundum í nágrenni súrra eld-
stöðva, gjarnan sem undanfarar goss.
Einnig þekkist að slíkir skjálftar
mælist í nágrenni skriðjökla. Nýlegar
rannsóknir sýni að hraðskreiðir
skriðjöklar á Grænlandi mynda stóra
hæga skjálfta þegar þeir skríða fram
og nuddast við undirlag sitt.
Kristín kveðst hafa notað tíu há-
tækni-jarðskjálftamæla þegar hún
réðst í það verkefni sl. vor að mæla
skjálftana við Goðabungu. Markmiðið
var m.a. að fá betri skilning á eðli
skjálftanna. Fyrstu niðurstöður
benda eins og áður segir til að skjálft-
arnir séu enn grynnri en áður hefur
verið talið. Auk þess eiga flestir
þeirra upptök ofarlega í Tungnakvísl-
arjökli frekar en í Goðabungu.
Jöklaskriðskjálftarnir í Grænlandi
sýna svipaða hegðun og skjálftarnir í
vesturhluta Mýrdalsjökuls, þ.e. árs-
tíðabundna virkni, auk þess sem
fjöldi þeirra jókst til muna eftir árið
2000 í takt við hlýnandi loftslag.
Jöklarnir í vesturhluta Mýrdals-
jökuls eru mjög brattir og ekki
ósennilegt að þeir geti því hreyfst til-
tölulega hratt, að sögn Kristínar. Of-
arlega í Tungnakvíslarjökli fellur ís-
inn fram af brún. Þetta íshrun virðist
nægilega orkumikið til að mynda
skjálfta á stærð við þá sem mælast.
Skjálftarnir ótengdir
kvikuhreyfingum í Kötlu
Nýjar skýringar settar fram á jarð-
skjálftum í Goðabungu eftir víðtækar
mælingar á vesturhluta Mýrdalsjökuls


 
  









          


    

!
" 




#  
 
#  
 



  
!    
"  #  % 
"#&
" 
' ()* Kristín
Jónsdóttir
Ljósmynd/Jósef Hólmjárn
Tungnakvíslarjökull Skjálfta í Goðabungu má líklega rekja til íshreyfinga.
London. AFP. |
John Darwin,
maðurinn sem
var talinn hafa
látist í slysi á
kanó á Norður-
sjónum árið
2002, en gaf sig
fram um síðustu
helgi, bjó lengi í
leyni heima hjá
sér eftir að hann sneri heim til konu
sinnar. Darwin faldi sig þegar gest-
ir komu í heimsókn, jafnvel þegar
synir hans heimsóttu móður sína.
Anne Darwin segir að hún og
bóndi hennar hafi verið komin í
miklar skuldir. Maður hennar hafi
sagt að eina leiðin til að leysa vand-
ann væri fólgin í því að hann setti
eigin dauða á svið.
Darwin hvarf svo 22. mars 2002
og Anne Darwin segist sannarlega
hafa talið hann af. Darwin bankaði
hins vegar upp á í febrúar 2003 og
gat hún ekki annað en hleypt hon-
um inn, en hann hefði verið í slæmu
ásigkomulagi. Þau ákváðu að halda
endurkomu hans leyndri, þannig að
jafnvel synir þeirra vissu ekki af því
að faðir þeirra væri í raun og veru á
lífi. Anne Darwin innheimti hins
vegar tryggingafé vegna andláts
bóndans. Darwin bjó lengi heima
hjá sér, eyddi tíma sínum á vafri um
netið og kynntist þá konu í Kansas í
Bandaríkjunum sem hann fór og
dvaldi hjá um tíma. Hjónalífið batn-
aði hins vegar til muna þegar þau
héldu til Panama í fyrra, að sögn
Anne Darwin. Um síðir vildi Darw-
in þó fara heim til Bretlands og
þykjast hafa misst minnið. Var
hann þá orðinn þreyttur á flótta-
mannslífinu og vildi fá að hitta syni
sína á ný. Darwin er í haldi bresku
lögreglunnar og gera má ráð fyrir
því að Anne Darwin verði einnig
handtekin er hún snýr heim.
Bjó heima,
faldi sig fyr-
ir sonunum
John Darwin
♦♦♦
LÖGREGLAN á Akureyri stöðvaði
akstur fjögurra ökumanna vegna
gruns um ölvun aðfaranótt laugar-
dags. Á Selfossi voru þrír drukknir
undir stýri og þar af sextán ára
stúlka, sem augljóslega hefur ekki
ökuréttindi. Einnig voru tveir öku-
menn stöðvaðir vegna gruns um að
vera undir áhrifum vímuefna.
Hjá lögreglunni á höfuðborgar-
svæðinu fengust þær upplýsingar að
nóttin hefði verið með rólegra móti.
Drukkinn sex-
tán ára bílstjóri