Morgunblaðið - 09.12.2007, Blaðsíða 25

Morgunblaðið/Sigríður Víðis
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 2007 25
H
vað verður um tónlistarlífið í
New Orleans þegar fram líða
stundir?
Tónlistarmennirnir sem komu
saman í ágúst síðastliðnum voru
uggandi um sinn hag. Þeir minntu á að það
var tónlistin sem lagði grunninn að ferða-
þjónustunni í borginni – aðalatvinnugrein-
inni á svæðinu í dag. Engin tónlist var leik-
in við mótmælin en tónlistarmennirnir báru
hljóðfæri sín sem tákn um hvernig verið
væri að „þagga“ niður í þeim. Bent var á
að þeir væru undirborgaðir og atvinnu-
tækifæri takmörkuð eftir fellibylinn Katr-
ínu. Margir hefðu því neyðst til að yfirgefa
borgina.
Sweet Home New Orleans samtökin
áætla raunar að af um það bil 4.500 tónlist-
armönnum, sem áður voru starfandi í New
Orleans, sé um einn þriðji snúinn aftur og
farnist sæmilega, þriðjungur búi við
ótryggar aðstæður í borginni en þriðjungur
sé enn utan New Orleans. Fellibylurinn
gerði þannig bága stöðu þeirra enn erfiðari
en áætlað er að fyrir hann hafi um 90%
tónlistarmanna í borginni lifað við eða und-
ir fátæktarmörkum.
Ónýt heimili eða tvöföld húsaleiga
Hjá New Orleans Musicians’ Clinic er
mér bent á að mánuðirnir eftir fellibylinn
hafi komið einstaklega illa við tónlistarfólk.
„Þegar borgin nánast eyðilagðist komu
engir ferðamenn hingað. Tónlistarmenn-
irnir fundu mikið fyrir þessu. Eftir Katrínu
voru heimili þeirra annaðhvort ónýt eða
húsaleigan búin að tvöfaldast. Hvar áttu
þeir þá að búa og hvar áttu þeir að koma
fram? Enginn spáði í tónlist fyrst eftir felli-
bylinn,“ segir James Morris, félagsráðgjafi
og starfsmaður samtakanna.
Til að bregðast við þessu komu samtökin
á fót sérstökum tónleikasjóði sem hafði að
markmiði að halda tónlistinni lifandi og
hjálpa tónlistarmönnunum yfir erfiðasta
hjallann. Þeir komu fram hér og þar um
borgina og fengu greitt fyrir úr sjóðnum.
Morris útskýrir að samtökin hafi að miklu
leyti gert þetta fyrir tilstilli fjárframlaga
sem þeim bárust frá fólki og hjálp-
arsamtökum í ýmsum Evrópulöndum.
„Margir þar voru greinilega hræddir um
hvað yrði um tónlistararfinn hérna,“ segir
hann.
Frá kynslóð til kynslóðar
Sjálfur er hann uggandi um framtíð tón-
listarlífsins í New Orleans.
„Eftir fellibylinn þurftu allir að yfirgefa
borgina og ekki allir hafa haft tækifæri til
að koma aftur – hverfin sem þeir bjuggu í
eru kannski að mestu leyti auð eða hús-
næði vantar. Margir tónlistarmenn eru í
millitíðinni búnir að koma sér fyrir annars
staðar. Þeir spyrja mig núna af hverju þeir
ættu eiginlega að koma aftur hingað –
skólarnir í Houston og Atlanta séu til dæm-
is miklu betri og þar séu líka fleiri atvinnu-
tækifæri.
Tónlistarlífið hérna er að miklu leyti
þannig að það gengur frá kynslóð til kyn-
slóðar. Börn þeirra sem ákveða að yfirgefa
borgina fyrir fullt og allt munu ekki alast
upp í New Orleans-tónlistarmenningunni.
Ég sé þau ekki snúa hingað seinna. Það er
það sem við óttumst og maður getur ekki
annað en velt fyrir sér hvort tónlistarlífið
muni mögulega missa þau einkenni sem
það hefur haft hingað til.“
Morris útskýrir að þegar fram líði stund-
ir sé hætt við að það verði eingöngu sölu-
vara sem beinist að ferðamönnum. „En við
vonum náttúrlega að tónlistarlífið muni
vera áfram eins og það hefur verið, að
krakkarnir alist upp við að spila á hljóð-
færi, séu í hljómsveitum, spili úti á götu og
svo framvegis.“
TÓNLIST EFTIR FELLIBYL
AP
Þögn Þann 26. ágúst síðastliðinn kom tónlistarfólk í New Orleans saman til að vekja athygli á
erfiðri stöðu sinni eftir fellibylinn Katrínu. Hljóðfærin voru með í för en engin tónlist leikin.
er að undirgangast allsherjar einkavæðingu.
Verið er að einkavæða skólakerfið. Einkavæða
félagslega kerfið. Einkavæða heilsugæsluna.“
Kanadíski blaðamaðurinn og rithöfundurinn
Naomi Klein fullyrðir í nýjustu bók sinni The
Shock Doctrine að yfirvöld hafi notfært sér
áfall íbúa New Orleans til að einkavæða heilsu-
gæsluna og skólakerfið. Hún segir það hafa
verið gert meðan fólk var enn í áfalli eftir felli-
bylinn – og meðan íbúar voru enn almennt utan
borgarinnar. Þetta er raunar hluti af kenningu
hennar um áfalla-kapítalisma – disaster capi-
talism – sem hún sér sem einkavæðingu í kjöl-
far hörmunga, blandaða við hugmyndina um
hörmungar sem spennandi markaðstækifæri.
Krókódílahöfuð til sölu
Ferðamennska skapar flest störf í New Or-
leans og gengi hennar eftir fellibylinn hlýtur að
skipta töluverðu máli fyrir þróunina í borginni.
Verður New Orleans áfram ferðamannaborg?
Afgreiðslufólk og leigubílstjórar segja mér
að ferðamenn séu færri en áður, en samkvæmt
upplýsingamiðstöð ferðamanna er þetta allt að
koma til. Að sögn fjölmiðlafulltrúans Mary
Beth Romig er fjöldi flugferða til borgarinnar
orðinn 78% af því sem hann var fyrir fellibylinn,
og eykst stöðugt. Mér er vinsamlega bent á
margvíslega titla sem New Orleans státar af: Á
NBC-sjónvarpsstöðinni um daginn var borgin
valin næstfallegasti staðurinn í Bandaríkjunum
og áður hafði The Los Angeles Times valið
hana sem einn af þeim áfangastöðum í heim-
inum sem „ekki ætti að missa af“.
Ferðamennirnir á Bourbon street, einni að-
algötunni í franska hverfinu, hafa augljóslega
ákveðið að missa ekki af New Orleans. Djass-
tónlist hljómar út á götu, sem er full af fólki.
„Viltu krókódíla?“ spyr sölumaður í minja-
gripabúð þar sem ég stari á uppstoppuð krókó-
dílahöfuð í kassa. Þau eru frá fenjunum í kring.
Ég afþakka pent, segist vera blaðamaður frá
Íslandi og spyr út í söluna eftir fellibylinn.
„Hún er minni en fyrir Katrínu, við finnum
vel fyrir því. Enda færra fólk hérna en áður til
að selja minjagripi,“ segir hann. Ég spyr hann
af hverju hann haldi að það stafi. Þótt íbúa í
New Orleans skorti sárlega margvíslega þjón-
ustu er búið að kippa í liðinn flestu því sem
ferðamenn leita að. Og hið fræga franska hverfi
slapp við flóðin.
„Já, en raunveruleikinn skiptir ekki máli
heldur ímyndin. New Orleans eftir Katrínu hef-
ur ekki gott orð á sér,“ svarar hann. „Þetta er
allt spurning um hvernig fólk upplifir hlutina.
skýra að þar hafi heimilislaust fólk reyndar
hafst við fyrir fellibylinn. „En tjöldin eru frá því
eftir Katrínu. Fólk er heimilislaust, maður.“
Sjálf segja þau glottandi að vel sé hægt að
sofa á dýnu úti undir berum himni. En þegar
fari að kólna meira ætli þau hins vegar að
kaupa sér tjald.
Breytingar á skólakerfinu
Eins og fram kom í fyrrihluta greinaflokks-
ins, síðastliðinn sunnudag, vantar mikið upp á
til að margvísleg grunnþjónusta nái því sem
hún var fyrir fellibylinn. Enn eru 40% almenn-
ingsskóla lokuð. Einkareknum almennings-
skólum (e. charter schools) hefur hins vegar
fjölgað mjög. Hvergi eru raunar fleiri slíkir
skólar í Bandaríkjunum í dag en í New Orleans.
Fyrir fellibylinn voru þeir fimm en eru í dag 41.
Hvort það er gott eða vont fer eftir því hvern
þú spyrð.
„Þetta gefur skólunum meira sjálfstæði og
eykur frumkvæði þeirra,“ segir einn. „Meiri
skilvirkni,“ segir annar. „Það varð að gera eitt-
hvað við skólakerfið hérna og ef þetta hjálpar
þá er það fínt,“ segir sá þriðji. Margir benda
raunar á að eitthvað hafi orðið að gera við
skólakerfið í borginni.
Aðrir sjá þetta sem hluta af víðtækri einka-
væðingu sem þeim finnst varhugaverð. „Borgin
fundin lausn áður en þeir þurfi að fara“. Þeir
vakta þyrpingu af húsvögnum á bílastæði nærri
miðborginni.
„Ég get ekki tjáð mig um þetta að öðru leyti
en því að enginn verður settur á götuna,“ segir
enn einn vörður sem kemur aðvífandi.
Annars staðar í borginni tekur eldri kona
ummælunum með fyrirvara. „Hvert íbúarnir
munu fara er enn óljóst. Kannski þeir endi bara
á túninu fyrir utan ráðhúsið,“ segir hún og
glottir.
Sofið í tjöldum
Á flötinni fyrir framan ráðhúsið í New Or-
leans kúra raunar tugir tjalda. Þetta er í fjár-
málahverfinu og tjöldin mynda athyglisverða
andstæðu við Holiday Inn-hótelið og háhýsin í
kring. Melvin, Victoria, Daniel og Robert sofa á
stórri dýnu á milli tjaldanna og hafa gert í
nokkra mánuði. Þau eru öll 18 ára nema Daniel
sem er tvítugur. Ég fæ að heyra að Victoria sé
ófrísk og að Melvin sé að leita sér að vinnu, og
spyr hvort vera þeirra þarna tengist fellibyln-
um Katrínu.
– „Ha? Já, maður.“
– „En tjöldin í kring, tengjast þau fellibyln-
um?“
– „Auðvitað. Allt tengist Katrínu.“
Þau benda á opið skýli á miðri flötinni og út-
Tsunami var árið 2004 en ég fer ekki ennþá til
Taílands!“ Maðurinn hlær. Kveður síðan
skyndilega upp úr með að íslenska sé afar erfitt
tungumál. Ha?
„Já, vinur minn reyndi að læra hana. Hann
er dálítið skrýtinn. Hann langaði að flytja á
friðsælan og öruggan stað og ákvað að Ísland
væri staðurinn.“
Íslenskar tengingar eru raunar allt um kring
í dvöl minni í New Orleans. „Ísland? Æði!“ seg-
ir Jackie frá Flórída, sem komin er til borg-
arinnar til að taka þátt í bókastefnu. Hún ljóm-
ar öll upp. „Múm! Sigur Rós! Amiina!“
Með yfirgefin hverfi og ónýt hús fyrir hug-
skotssjónum mér sit ég um kvöldið og ræði ís-
lenska tónlist.
Hvaða börn?
Í New Orleans get ég ekki annað en spurt
sjálfa mig að því hvernig borgin muni líta út í
framtíðinni. Varnargarðarnir hafa verið lagaðir
þar sem þeir brustu en enn á eftir að end-
urbæta kerfið í heild til að tryggja að það sama
gerist ekki aftur. Slíkar aðgerðir eru í kort-
unum. Tveimur árum og þremur mánuðum eft-
ir fellibylinn standa mörg hverfi hins vegar enn
nánast auð og andstæðan við fjörið í franska
hverfinu er algjör. Hver vill verða fyrstur til að
koma aftur og búa í hálfyfirgefnu hverfi? Hvað
verður um þessi hverfi?
Orð ungu konunnar Keishu Price sitja í
þessu samhengi fast í mér. Hún býr í austur-
hlutanum og vann áður við að taka á móti börn-
um úr skóla, fara með þau heim og sjá um þau
þangað til foreldrarnir kæmu heim. „En ég geri
það ekki lengur,“ segir hún og horfir á mig eins
og ég eigi að vita af hverju. Það kemur hik á
mig. Bíddu, af hverju ekki?
„Hvaða börnum ætti ég að taka á móti og úr
hvaða skólum? Það eru engin börn í þessu
hverfi.“
Að gleyma
Það er alltaf jafnskrýtið að sjá liðið fréttaefni
öðlast líf. Í New Orleans fæ ég hroll yfir því
hvað tveggja ára gamall fellibylur getur verið
áþreifanlegur. Þar sem ég virði fyrir mér
brotnar rúður og börn að leik hljóma í eyrum
mér orð Michele Louviere sem aðstoðar fólk
við að takast á við áfallið sem fellibylurinn olli.
„Það mun taka gríðarlegan tíma fyrir fólk
hérna að jafna sig og læra að lifa með því sem
gerðist,“ segir hún. „Og það gerist ekki fyrr en
löngu eftir að umheimurinn er búinn að
gleyma.“
Einhver heima? Yfirgefin heilsugæsla, með
opnar dyr. Engin starfsemi þar í dag.
Hjálp! Skilaboð frá húseiganda til yfirvalda
um að rífa vinsamlega ekki niður húsið.