Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1945, Blaðsíða 27

að setja með lagastuðnjingi sérstakar reglur
um gæði mótorvéla, en jafnframt væri þeim,
sem verzla með mótorvélar, gert að skilyrði að
liggja jafnan með nægilegar birgðir af vara-
hlutum eftir úrskurði trúnaðarmanna Fiski-
félagsins. Ennfremur hefði ég trú á því, að
samhliða þessu væri sett á fót verzlun með mót-
orvélar, annaðhvort á vegum Fiskifélagsins eða
ríkisins, sem kappkostaði að hafa á boðstólum
aðeins góðar vélar og næga varahluti. Ekki
teldi ég þó rétt, að þetta yrði einkasala, heldur
verzlun rekin í samkeppni við aðrar vélaverzl-
anir, til að tryggja hólfegt verð og vörugæði.
Þegar vel gengur um stundarsakir hættir
mönnum við að missa sjónar á því, að menn
kunna að þurfa á öllu sínu að halda áður en
lýkur. Á slíkum tímum er oft lítið gert til þess
að tryggja framtíðina. Það er sarinfæring mín,
að útvegsmenn og fiskimenn verði á næstu ár-
um að skipuleggja fiskiðnað margskonar, verzl-
un með sjávarafurðir og innkaup útgerðarnauð-
synja á sínum vegum, ef þeir eiga að fá staðist
þá samkeppni, sem framundan er, við aðrar
þjóðir. Þeir verða að tryggja sér sannvirði af-
urðanna og gæta þess vel, að arðurinn af starfi
þeirra gangi þeim ekki úr greipum.
Skipting arðsins.
Það hefir löngum verið mikið vandamál hjá
sjávarútveginum, ekki síður en öðrum atvinnu-
greinum, hversu skipta skuli arðinum af rekstr-
inum. Afkoma sjávarútvegsins er ákaflega mis-
jöfn, eins og allir þekkja, og fyrir þær sakir
hefir þetta orðið jafnvel enn erfiðara vandamál
en í ýmsum öðrum greinum. Það er mín slcoð-
un, að þegar allt kemur til alls, þá verði hluta-
skiptin heppilegust. En í því sambandi vaknar
sú spurning, hvernig hægt væri að tryggja
þeim, sem að útveginum vinna,lágmarkstekjur
og þar með koma í veg fyrir hörmulegar afleið-
ingar þess, ef veiðin mistekst um stundarsakir.
Nokkuð hefir verið tíðkað undanfarið að setja
ákvæði um lágmarkstryggingu í hlutaskipta-
samninga milli sjómanna og útvegsmanna. Þetta
tryggir sjómennina að nokkru leyti, en veldur
aftur því, að töp verða tilfinnanleg á útgerð-
inni, ef illa fer, og eins og nú er komið útgerð-
arkostnaði og áhættu, óviðráðanleg, ef verulega
ber út af. Þetta sýna síldveiðarnar í sumar.
Ég álít að vinna eigi að því af kappi að koma
á hlutatryggingum, sem væri byggðar á ið-
gjaldagreiðslum af óskiptum afla og einnig að
einhverju leyti á framlagi frá því opinbera. Með
því ætti að vera hægt að auka öryggi fiski-
manna, án þess að það verði til þess að auka
hættu á hallarekstri fyrir útgerðina. Slíkt trygg-
ingarkerfi ætti einnig að ná til útgerðarmanna.
Sett hafa verið lög um hlutatryggingarfélög.
Samkv. þeim lögum geta menn stofnað slík fé-
lög og ákveðið iðgjaldagreiðslur til þeirra og
fengið mótframlag af ríkisfé. Þetta hefir þó
ekki verið notað og er það skaði. Þyrfti að end-
urskoða þessa löggjöf og vinna röggsamlega að
því, að hlutatryggingarfyrirkomulag verði tek-
ið upp. Að sjálfsögðu er nokkuð vandasamt að
byggja upp þess háttar kerfi og lítil reynsla til
þess að styðjast við, en það hlýtur að vera hægt
að sigrast á þeim vanda, ef útvegsmenn og fiski-
menn taka höndum saman um að leysa þetta
mál með góðum stuðningi og skilningi hins
opinbera. Ég efast ekkert um, að þessi hug-
mynd á miklu fylgi að fagna. Það er nokkuð
almennt viðurkennt, að hlutaskiptafyrirkomu-
lagið sé heilbrigt í sjálfu sér, en því fylgir á-
hætta fyrir skipshafnirnar. Væri hún minnkuð
verulega, er sniðinn af ágallinn.
Jafnframt þarf að finna heppilegt og að-
gengilegt form fyrir hlutaskiptum hjá stórút-
gerðinni, með hæfilegum tryggingum. Var það
mikill skaði, að ekki skyldi vera unnið að því á
stríðsárunum, meðan afkoma stórútgerðarinnar
var sérstaklega góð, að koma á slíku fyrir-
komlagi. Þá hefðu augu manna opnast fyrir
kostum þess. En það veldur eðlilega tortryggni,
ef menn eru tómlátir um að taka upp slíkt fyr-
irkomulag, þegar vel gengur, en láta sér tíðara
um það, er erfiðlega horfir. Hér hefir því verið
glatað tækifæri. En þrátt fyrir það þyrfti nú
að taka það mál til ítarlegrar yfirvegunar með-
al útvegsmanna og sjómanna, jafnhliða því, sem
hlutatryggingarmálið væri tekið upp af nýju.
Horfur.
Ekki verður skilist við sjávarútvegsmálin án
þess að minnast þess, sem sennilega er efst um
þessar mundir í hug flestra, sem við þau efni
fást, en það eru afkomuhorfur útvegsmanna
og fiskimanna í næstu framtíð. Er þetta við-
kvæmt mál og ekki get ég rætt það ítarlega hér.
Það eru þyngstu búsifjar útvegs- og fiski-
mönnum, að verðbólgunni var sleppt lausri. Hún
hefir sogið féð frá útveginum. Þannig hlaut að
fara, því að sjávarútvegsmenn gátu ekki velt
dýrtíðaraukningunni af sér, þeir búa við útflutn-
ingsverðið. Framleiðslukostnaður sjávarafurða
er búinn að vera of hár síðustu misserin, jafn-
vel miðað við stríðsverð afurðanna, — þegar
togai’ar eru undanskildir. Smáútvegsmenn og
fiskimenn hafa flotið á óvenjulegum afla. Vei’ð-
bólguverð nýira báta og fiskiðnaðarfyrirtækja
svelgir nýbyggingai'sjóði og samansparað fé. I
mörgurn sjávai’þorpum er lítt leysanlegt eða ó-
leysanlegt vandamál að di’aga sarnan fjái’magn
í nauðsynlegan bátakost. Ráðamenn bollaleggja
að stofna til útgei’ðai’ með lánsfé að mestum
hluta.
V ÍKINGUli
297