Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1945, Blaðsíða 31

gress“ af öllum fallbyssunum á annari hlið sinni í einu.
Skothríðin olli tilfinnanlegu tjóni á skotliði „Congress“.
Því næst hélt hinn brynvarði jötunn til móts við „Cumb-
erland“ og ruddist á bakborðskinnung freigátunnar með
þeim árangri að reka stórt gat á skipsskrokkinn undir
yfirborði sjávar með stáltrjónu sinni. Samtímis skaut
„Merrimac“ sprengikúlu úr fremstu fallbyssu sinni inn
í fallbyssulyftingu „Cumberlands" og felldi tíu menn. Að
því loknu tók skipið aftur á bak til þess að losna við
„Cumberland," en aðeins til þess að geta siglt fram með
hlið þess og sent því eina kúlnahríð til viðbótar, sem
drap 16 menn.
Þótt „Cumberland“ hefði hlotið miklar skemmdir bæði
fyrir ofan og neðan sjávaryfirborð lét það skothríðinni
ekkert augnablik ósvarað. Hvað eftir annað skaut það
af öllum fallbyssum sínum á „Merrimac", en kúlurnar
hrukku af brynvörðum síðum þess eins og gúmmíknett-
ir án þess að vinna hinn minnsta skaða. Litlu síðar
sneri hinn brynvarði risi enn á ný á móti „Cumberland”
og renndi með fullum krafti stáltrjónu sinni inn í hlið
þess miðskipa. „Cumberland" tók nú að sökkva. Sökk
stefnið fyrst, en skothríð var haldið uppi frá öllum fall-
byssum þess, sem nothæfar voru meðan þær voru ofan-
sjávar. Manntjón skipsins, fallnir og drukknaðir, var
alls 120 menn. Eftir því sem blöð Suðurríkjanna síðar
hermdu, sýndu Suðurríkjamenn mikinn riddaraskap og
mannúð að skjóta ekki á báta þá sem unnu að björgun
hinna eftirlifandi.
Eftir að hafa ráðið þannig niðurlögum „Cumber-
land’s“ sneri Buchanan kapteinn sér að „Congress".
Stjórnendur freigátunnar, sem verið höfðu áhorfendur
að örlögum „Cumberland’s" lögðu nú allt kapp á að
verjast því að „Merrimac" fengi færi á að sökkva skipi
þeirra. Nú var runninn á léttur kaldi og freigátan
tjaldaði hverri seglpjötlu sem unnt var og stefndi til
Monroekastala, til að sigla þar á land ef svo vildi verk-
ast. „Merrimac" hraðaði för sinni á eftir og skaut
hvað eftir annað af öllum fallbyssum sínum og olli
með því mikilli eyðileggingu og manntjóni. „Congress"
svaraði alltaf með skothríð úr öllum sínum byssum, en
kúlur þess höfðu ekki meiri áhrif á brynvarða risann en
flóabit á fílshúð.
Þannig gerðust fyrstu átökin milli brynvarins skips
og tréskipa. Endalok þeirra átaka var glæsilegur sigur
hins brynvarða skips. Orustan liófst í dögun. Klukkan
5 síðdegis hafði „Merrimac” undir stjórn Buchanan
kapteins, sökkt „Cumberland," yfirunnið og brennt
„Congress,” hrakið „Minnesota” uppp á land og að
miklu leyti eyðilagt „St. Lawrence" og „Roanoake," sem
árangurslaust höfðu leitað verndar í skjóli fallbyssanna
í Monroevirki. Að þessu loknu hélt kapteinninn „Merri-
mac“, — auðsjáanlega vel ánægður með unnið dags-
verk — upp undir stórskotaliðsstöðvar Suðurríkjamanna
við Sewall’s Point, albúin þess, sem setuliðið í Monroe-
virka óttaðist, að byrja næsta dag með því að eyðileggja
að fullu „St. Lawrnece" og „Roanoake,” sem ennþá var
haldið á floti með dælunum, eyðileggja allar byrgðir
og foi'ðabúr í landi, hefja árás á virkið og ná Hampton
á sitt vald. Enginn vafi var talinn leika á því að hin
brynvarða ófreskja væri þess fyllilega umkomin að
eyðileggja allan flota Norðurríkjanna, ef tréskip þeirra
yrðu send til móts við hana. Setuliðið í Monroevígi
hafði því gildar ástæður til að bera þungar áhyggjur
fyrir komandi degi.
«a
Bardaginn milli „Merrimach“ og „Monitor“ 9.marz 1862.
En klukkan 9 þetta sama kvöld hélt undarlegur far-
kostur inn á Hamptonhöfn. Þiljur hans lágu I vatns-
yfirborðinu og í fjarlægð líktist hann mest langri,
fljótandi fiskþró með sívölu æxli upp úr miðjum þiljum.
Grannur, rjúkandi reykháfur stóð lítið eitt upp úr skutn-
um, og fremst í stefni blakti fáni Norðurríkjanna á
stöng.
Þetta var turnskipið „Monitor," sem hinn frægi
sænsk-ameríski verkfræðingur og uppfinningamaður
John Ericson hafði smíðað. Flotastjórn Norðurríkjanna
hafði stöðugt fylgzt nákvæmlega með athöfnum Suður-
ríkjamanna og til þess að vera reiðubúnir að mæta þeim
höfðu þeir gefið John Ericson frjálsar hendur til þess
að byggja þetta turnskip. Var það alveg sérstaklega
smíðað til þess að berjast við hinn ófrýna uppvakn-
ing, sem Suðurríkjamenn höfðu gert úr hinu uppruna-
lega „Merrimac,” og sem þeir raupuðu af að væri ósigr-
andi. Fyrirætlanir Suðurríkjamannagagnvai-tHampton-
höfn voru flotastjórn Norðuri'íkjanna kunnar, og ef allt
hefði farið að eðlilegum hætti, var „Monitor” sendur
af stað á hæfilegum tíma til þess að koma þar til
hjálpar. En á leiðinni til New York hreppti það óveður,
sem nálgaðist fellibyl og nærri lá að sendi skipið nið-
ur á hafsbotn. Við það seinkaði ferð þess svo að það
náði ekki ákvörðunarstað fyr en „Merrimac” hafði
dregið sig í hlé að loknu dagsverki.
í nokkurri fjarlægð og utanborðs séð, lét „Monitor“
lítið yfir sér, en væri það skoðað nær og innanborðs
varð myndin öll önnur. Bolur skipsins hafði næstum því
ekkert borð fyrir báru, en var varinn með 5 þuml. þyk-
um stálplötum. Sívala æxlið miðskipa, sem áður er nefnt,
var brynturn skipsins. Það var stálsívalningur 9 feta
hár og 20 fet í þvermál, og voru veggir og loft al-
staðar 9 þuml. þykkt. Þessum turni mátti snúa eftir
geðþótta með gufuafli svo skjóta mátti í allar áttir
með hinum tveimur hlaupvíðu og þungu Dalgren fall-
byssum, sem voru einu byssurnar á skipinu. Væru
byssurnar dregnar inn í turninn til hleðslu, runnu sjálf-
virkar brynplötur fyrir skotraufarnar á meðan. Skrúfa
og stýri og jafnvel akkeri voru undir brynvörn. Fremst
á þiljum var lítill og lágreistur sjókorta- og varðklefi,
einnig brynvarinn. Þaðan var skipinu stjórnað.
Vafalaust hefur Suðurríkjamenn grunað að þessi und-
arlegi farkostur, sem hélt til móts við þá morguninn eft-
víkingur.
301