Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1945, Blaðsíða 26

vegi til margskonar tilrauna og nýjunga, ekki
ólíkt því, sem sá sjóður hefur gert fram að
þessu. En þá starfsemi þarf að auka stórkost-
lega. Ég tel rétt, að Fiskifélagi íslands verði
falið að hafa forgöngu í þeim málum, mun
meira en verið hefir fram að þessu, með því
fyrst og fremst að hafa á hendi ýmiskonar
framkvæmdir þessu viðvíkjandi, á svipaðan hátt
og Búnaðarfélagi íslands er falin forysta í land-
búnaðarmálum. Einnig verði Fiskifélaginu ætl-
að að hafa íhlutun um það, hvernig fé fiski-
málasjóðs er varið. í þessu sambandi komu til
greina bæði nýjar verkunaraðferðir á fiski og
síld, nýjungar í fiskiðnaði og nýjar veiðiað-
ferðir, markaðsleitir, leit að nýjum fiskimiðum
og fjölda margt annað, sem of langt yrði upp
að telja og sem ekki er allt hægt að sjá fyrir.
Vinnsla afurðanna.
Þá er komið að annari hlið þessa máls, sem
er einnig mjög athyglisverð fyrir sjávarútveg-
inn. Ég tel alveg óhugsandi, að sjávarútvegur-
inn geti orðið arðvænlegur atvinnuvegur á
venjulegum tímum og veitt nægilega góð lífs-
kjör, ef ekki er hægt að koma málum þannig,
að útvegsmenn og fiskimenn fái fyllsta verð
fyrir þann afla, sem þeir draga að landi. Eins
og nú er háttað málum víða, er engin trygging
fyrir því, að svo sé eða verði. Mjög mikið af
fiskfrystihúsum, síldarverksmiðjum og öðrum
iðnfyrirtækjum, sem taka við afla og vinna úr
honum, eru rekin þannig, að ekkert beint sam-
band er á milli afkomu þessara fyrirtækja og
þeirra, sem fiskinn veiða.
Ef við lítum til landbúnaðarins, sjáum við, að
bændur sjálfir og félög þeirra, reka allar mjólk-
urvinnslustöðvar í landinu, flest sláturhús, öll
kjötfrystihús og tryggja sér þannig rétt verð
fyrir þessar vörur, Það mundi þykja óeðlilegt,
að þessu væri öðru vísi háttað og fáum dettur
i hug, að heppilegt væri, að þessi fyrirtæki væru
í höndum óviðkomandi manna.
Það sama ætti að gilda um sjávarútveginn.
Það eðlilegasta og heppilegasta væri, að fisk-
iðnaðurinn væri, eins og landbúnaðai’iðnaður-
inn, rekinn í þjónustu sjávarútvegsins af félög-
um þeirra, sem fiskinn framleiða. Ég tel rétt,
að ýtt væri undir þróun í þessa átt, með því að
lögfesta, að félög útvegsmanna og fiskimanna,
sem vildu reka iðnað í þágu sjávarútvegsins á
þessum grundvelli, hefðu tvímælalaust for-
gangsrétt til allra þeirra hlunninda og stuðn-
ings, sem ríkisvaldið veitir fiskiðnaðinum.
Þetta ætti ekki að þýða útilokun þess, að ein-
stakir menn eða félög einstakra manna hefðu
þessi verkefni með höndum. Það þarf hinsveg-
ar að koma því þannig fyrir, að vilji útvegs-
296
menn og fiskimenn sjálfir reka þessi fyrirtæki,
þá sitji þeir fyrir veittum hlunnindum.
Stórfellt gagn væri að því, að hæfilega mik-
ið af vel reknum fiskiðnfyrirtækjum væri á
vegum útgerðarmanna og fiskimanna sjálfra,
því þá væri hægt að sýna hvert væri sannvirði
hráefnanna. Myndu þessi fyrirtæki þannig
verða að miklu gagni fyrir sjávarútveginn allan.
Að mínu viti á þetta einnig við um annan
iðnað í þágu útvegsins, t. d. vélaverkstæði og
viðgerðarstöðvar báta og skipa. Það væri þýð-
ingarmikið, að félög útvegs- og fiskimanna
ættu a. m. k. nokkrar slíkar stöðvar, sem hefðu
áhrif á verðlag og viðskipti í þeim greinum.
Verzlun og útgerð.
Það, sem hér að framan hefir verið sagt um
fiskiðnað, á ekki síður við um verzlun með
sjávarafurðir og innkaup á útgerðarnauðsynj-
um. Þar, sem þeim málum er vel fyrir komið,
hefir árangur oi’ðið góður.
Þannig hafa útgerðarmenn í Neskaupstað
t. d. hækkað verulega fiskverð sitt, með því að
annast sjálfir að öllu leyti flutning og sölu af-
urðanna á erlendum markaði. Innkaupastárf-
semi hafa útgerðarmenn í Neskaupstað haft í
mörg ár og hefir sú stai'fsemi borið mjög góð-
an árangur. öll þessi starfsemi er þar á vegum
samvinnufélags útgerðarmanna, sem rekið er á
hreinum samvinnugrundvdlli og er nú ætlun
útvegsmanna þar að félagið hafi einnig með
höndum framvegis margháttaða vinnslu afurð-
ana. — Ég nefni Neskaupstað sem dæmi, vegna
þess að mér er sérstaklega vel kunnugt um
starfsemi útvegsmanna þar í þessum efnum.
Ástæða finnst mér til að minnast hér sér-
staklega á olíu og vélar. Olíumál útvegsins hafa
verið og eru enn í *hinu mesta öngþveiti. Olíu-
hi’ingarnir ráða algerlega verðlaginu. Fyrir for-
göngu Vilhjálms Þórs, fyrrverandi atvinnumála-
ráðherra, var sett löggjöf um sérstakan stuðn-
ing ríkisins við samlög útvegsmanna, til þess
að koma upp olíugeymum víðsvegar um land,
ennfremur um stuðning við heildarsamlag, sem
tæki heildsöluna í sínar hendur. Framkvæmd
þessa máls hefir legið niðri um skeið, hvað sem
veldur. Nú þurfa útvegsmenn að taka mál þetta
upp svo að um muni, koma sér upp geymum,
stofna jafnframt allsherjarsamlag um olíuflutn-
inga til landsins utan við hringana og fá olíu
handa því samlagi við sannvirði.
Hið mesta öngþveiti hefir ríkt í vélamálum
útvegsins og verzlun með mótorvélar. Sumpart
hefir það stafað af styrjaldarástæðum, e»
reynslan mun sanna, að þar verður ekki bót á
ráðin til fulls, þótt styrjöldinni sé hætt, ef ekk-
ert verður aðhafst. Ég teldi líklegt til árangurs
væi’i helzt að vænta me§ því móti
VlKINGVR