Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1945, Blaðsíða 53

annað en litið verðlagsnefndir landbúnaðarins
hornauga, er verði að sækja til saka. Ekki með
offorsi og hefnigirni, eins og virðist ætla að
verða ofan á hjá sigurvegurunum út í hinni víðu
veröld, heldur láta nægja að tekin verði af þeim
ráðin, og helzt með því að sýna þeim fram á
hvernig eigi að skipa þessum málum svo að
betur fari.
Það er bæði nauðsynlegt og fróðlegt að kynna
sér þróun þessara mála. f upphafi, um 1932, er
hið opinbera fór að skipta sér af verðlagi land-
búnaðarafurða, mátti segja, að til þess væri
nokkur nauðsyn, þar sem verð landbúnaðaraf-
urða var óeðlilega lágt og hver bauð niður fyr-
ir öðrum. Slík krepputímabil eru ekki ný fyrir-
brigði, og skaða ekki síður launþegana en fram-
leiðendurna. Að sumu leyti skapa þau sitt eigið
móteitur og hafa þannig læknandi áhrif. Fram-
leiðendur læra að beita meiri hagsýni og laun-
þegar að virða meira það, sem þeim áður þótti
fánýtt. Að minnsta kosti hefir það verið álitin
hálfgerð hrossalækning að hækka verð á vöru,
sem of mikið var til af eða almenningur gat ekki
keypt. Sama er að segja um að hækka laun í
atvinnuleysi, í staðinn fyrir að vinna að aukinni
afurðaneyzlu og auknum verklegum fram-
kvæmdum.
Afurðasölulögin hafa líka reynzt mjög vafa-
söm, bæði fyrir framleiðendur og neytendur.
Þótt mikill kurr væri í almenningi út af ýmsum
þvingunarráðstöfunum í sambandi við þetta, þá
sauð ekki beint upp úr með það fyrr en ófrið-
urinn var byrjaður, en síðan má segja, að sí-
felld úlfúð hafi ríkt milli framleiðenda til sveita
og neytenda við sjávarsíðuna.
Vorið 1939 var reynt að sporna við hækkandi
verðlagi með ýmsum varúðarráðstöfunum af
hálfu þess opinbera. Þessar fyrstu ráðstafanir
gegn vaxandi dýrtíð voru fólgnar í því, fyrst
og fremst, að hækkun landbúnaðarafurða skyldi
hlíta sömu reglum og hækkun hins almenna
kaupgjalds, þannig, að þáverandi hlutföll milli
afurðaverðs og kaupgjalds skyldu haidast ó-
breytt. Bannað var að hækka húsaleigu og út-
lánsvexti í bönkum, og hert var mjög á verð-
lagseftirlitinu.
Þessar ráðstafanir gáfust yfirleitt mjög vel.
Allt sumarið fram að ófriðarbyrjun hækkaði
verðlag almennt ekki nema um 3%, en síðan fer
að gæta hækkunarinnar af völdum' stríðsins, svo
að í ársbyrjun 1940 er framfærzluvísitalan
komin upp í 112 stig, en þá eftir áramótin stíga
Framsóknarmennirnir það skrefið, er óheilla-
samlegast hefir verið stigið um langt skeið hér
á landi. Þeir komu því til leiðar á Alþingi, að
verðlag landbúnaðarafurða var slitið úr tengsl-
um við kaupgjald launþega.
Um haustið rýkur vísitala Iandbúnaðarafurða
upp í 163 stig (1. des. 1940) en þá er kaupgjalds-
vísitalan 127 stig. Og þetta gerðist á sama tíma
sem bæði sjóm'enn og aðrir launþegar höfðu
látið til leiðast að gera ekki kröfu til fullrar dýr-
tíðaruppbótar á kaup sitt. Þetta voru þakkirnar.
Það er ólíklegt, að almenningur gleymi nokkurn-
tíma þeim mönnum, sem valdir voru að þessu
óhappaverki.
Nú rak hver hækkunin aðra og hvergi var
gefið eftir. Þegar afurðaverðið hækkaði, þá varð
að hækka kaup. Þegar kaupið hækkaði, þá þótti
nauðsynlegt að hækka afurðaverðið, og þannig
gekk það koll af kolli.
Það, sem batt svo rembihnútinn á þessa snöru,
sem brugðið var um háls almenningi, var álit
sex manna nefndarinnar frægu, sem hækkaði
framfærzluvísitöluna úr 183 stigum upp í 272
stig.
Afleiðingar allrar þessarar hringavitleysu
þekkjum vér allir. Ríkissjóður hefir orðið að
ausa út milljónum í tugatali og er að sligast
undir að borga uppbætur á hinar innlendu
neyzluvörur almennings, landbúnaðarafurðirnar.
Fyrir daglaun verkamanna fást nú ekki nema
30 lítrar mjólkur í staðinn fyrir 47 I. 1939, og
tæp 2 kg. af smjöri fyrir 4 kg. 1939, og annað
fer eftir því. Verðstuðull lífsafkomu fjöldans
„lifistandardinn“ hefur lækkað hjá öllum þorra
manna, þrátt fyrir fjórföld laun á við það sem
áður var, og þrátt fyrir mikið stöðugri vinnu
en nokkru sinni áður, berst hver fjölskyldu-
maður í bökkum við að hafa í sig og á.
í verðlagsmálunum erum vér komnir á barm
glötunarinnar, fyrir oss er ekki um annað að
velja en að falla fram af eða að reyna með
einhverjum ráðum að fika oss frá brúninni. En
það verður ekki hægt nema allar atvinnugreinar
þjóðfélagsins, launþegar jafnt og atvinnurek-
endur, komi sér saman um einhverja viðunandi
lausn á réttlátum grundvelli til að bjarga mál-
unum við. Þessu ætti Farmanna- og fiskimanna-
samband íslands að beita sér fyrir, og fylgja
því fram af ekki minni dugnaði en gert var á
síðasta þingi sambandsins viðvíkjandi nýsköpun
sjávarútvegsins, í trausti þess, að sú ríkisstjórn,
sem hafði stórhug og þroska til að beita sér
fyrir hinum stórfelldu framtíðarplönum nýsköp-
unarinnar hafi einnig vilja og djörfung til að
kippa þjóðinni upp úr því niðurlægjandi á-
standi, sem hún er nú fallin í hvað verðlags-
málin snertir.
Tillögur þær, sem hér um ræðir, voru í höfuð-
atriðum á þessa leið:
„Farmanna- og fiskimannasamband íslands
beiti sér fyrir því að allar starfsgreinar sjó-
mannastéttarinnar sameinist í einlægum ráð-
stöfunum til að koma á samræmi í launum milli
VÍKINGUR
323