Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1945, Blaðsíða 66

túninu Sandgerði, innan verzlunarlóðar, eru
rúmlega 300 íbúar. Heildarupphæð útsvara í
hreppnum var árið 1943 113 þús. kr., 155 þús.
kr. árið 1944, en um 200 þús. kr. í ár. Til sam-
anburðar má geta þess, að fyrir stríð voru heild-
arútsvörin þessi: Árið 1937 nál. 24 þús. kr. og
árið 1938 réttar 28 þús. kr.
Af framkvæmdum þeim, sem hreppurinn hef-
ur beitt sér fyrir, skulu þessar taldar:
Árin 1937—1938 reisti hreppurinn myndar-
legt skólahús. Auk barnakennslunnar hefur
einnig verið haldið þar uppi unglingafræðslu á
hverjum vetri, og hefur sóknarpresturinn, séra
Eiríkur Brynjólfsson á útskálum haft frum-
kvæði þess máls. Það eitt skortir á til þess að
skólahúsið fullnægi ströngustu kröfum, að enn
vantar fimleikasal.
Þá hefur verið unnið að sandgræðslu í þorp-
inu, en samkvæmt sandgræðslulögunum kostar
ríkið og jarðeigendur verkið. Sandgræðsla þessi
var nauðsynjaverk hið mesta. Uppblástur var á-
kaflega mikill og ískyggilegur orðinn, enda lágu
túnin í Sandgerðis- og Bæjaskershverfi undir
stórskemmdum af völdum sandfoks, og voru
reyndar spillt orðin. Þá var komið upp ramm-
legri sandgi'æðslugirðingu. Hefur nú algjörlega
tekið fyrir sandfokið. Er kominn hávaxinn gróð-
ur, sem áður var foksandur og jafnvel naktar
klappir. Eru þó aðeins sex ár frá því að girt var.
Slíkur er máttur gróandans ,þar sem manns-
höndin leggur honum gott lið.
Nú er verið að reisa stórt og myndarlegt sam-
komuhús í Sandgerði. Það er knattspyrnufélagið
„Reynir“, sem hefur forgöngu um það mál og
annazt framkvæmdir, en hreppurinn styrkir
bygginguna með 100 þús. kr. framlagi.
I Sandgerði eru mörg verkefni óleyst, sem
vinna þarf með sameiginlegu átaki, þar sem
hreppurinn ætti að hafa forystuna. Þorpið er
óskipulagt ennþá, en nú mun standa yfir mæl-
ing þess. Er þess og full þörf, því að síðustu
árin hafa þotið upp allmörg reisuleg steinhús,
sem virðast geta staðið mannsöidrum saman.
Sandgerðisbúar hafa jafnan haft lélegt vatn
til matar og drykkjar. Vatnið hefur verið tekið
úr brunnum, og er það salt á bragðið. Nú hefur
verið borað fyrir vatni og enginn hörgull á að
það fáist. Mun því senn leyst úr því máli.
Sandgerði hefur verið rafmagnslaust þorp,
nema hvað útgerðarstöðvarnar framleiða raf-
magn til eigin nota, og er það gert með vélum.
Víða hafa menn komið sér upp vindrafstöðvum,
og má sjá þær tróna á mörgum burstum eða í
námunda við íbúðarhús. Reynslan af þeim er
nokkuð misjöfn, bilanir alltíðar og viðgerðar-
kostnaður tilfinnanlegur. Nú er Sogsveitan
væntanleg suður í Garð og Sandgerði.
Miðneshreppur á engar lóðir né lendur. Nær
336
allar lóðir í Sandgerði eru eign útgerðai-stöðv-
anna. Hið sama gildir einnig um bryggjur og
önnur hafnarmannvirki.
Sandgerði og framtíðin.
Sandgerði er að ýmsu leyti smækkuð mynd
af íslandi, eins og þar háttar til atvinnulega og
menningarlega nú í dag. Sandgerði er staður
mikilla möguleika. Hin auðugu og öruggu fiski-
mið í næsta nágrenni við þorpið eru aðall þess
og framtíðarvon. Og Sandgerði stendur nú á
tímamótum eins og land vort allt. Á þessum
litla stað sézt glögglega, hvernig öllu ægir sam-
an, gömlu og nýju. Þar eru á aðra hönd nýtízku
aflvélar, sem samsvara fyllstu kröfum tímans.
Á hinn bóginn er fortíðin, gamlir „braggar",
allt of litlir og lítt hæfir svefnskálar fyrir sjó-
mennina, of stuttar bryggjui’, of grunn höfn.
Frumskilyrði þess, að Sandgerði geti risið upp
sem nýtísku útgerðarstöð, er að þar verði hafn-
arbætur gerðar. Allmikið hefur vexið um það
rætt undanfai’in ár, hvar gera skuli fullkomna
hafskipahöfn við sunnanverðan Faxaflóa. lands-
höfn svonefnda. Njarðvíkur hafa verið nefnd-
ar í því sambandi, Keflavík og Sandgerði. Samd-
ar hafa verið af opinberum aðilum áætlanir um
kostnaðinn. Síðastliðinn vetur var gerð áætlun
um Sandgerðishöfn. Reiknast vei’kfi’æðingum
svo til, að fullkomin, stór bátahöfn, með tveim-
ur hafnargöi’ðum, sem hafskip gætu legið við,
muni kosta 25 miljónir ki’óna. Sennilegt er, að
það komi í Ijós, þegar mál þetta hefur verið
í’annsakað ofan í kjölinn, að Keflavík eða Njarð-
víkur séu hentugri staður til að gei’ð verði þar
landshöfn slík sem þessi. f því máli eiga þeir
einir að segja lausnai’oi’ðið, sem til þess hafa
bezt skilyrðin: Sérfróðir menn um hafnargerðir
og önnur slík mannvix’ki. Hreppapólitík og einka-
leg sjónai’mið eiga þar ekki að koma til gi’eina.
En þótt svo skipist málum, að ekki rísi upp
landshöfn í Sandgei’ði, er langur vegui’ frá því
að þar eigi ekkert að gei’a til hafnabóta. Þar
á tvímælalaust að gera myndai’lega bátahöfn.
Þyrfti þá jafnframt að leggja góðan veg til
væntanlegrar útflutningshafnai’, beina leið yfir
heiðina. Myndi það stytta vegalengdina til
Keflavíkur um nær helming og spara stórfé í
akstui’kostnaði á ári hvei’ju.
Fram að þessu hafa opinberir aðilar ekki lagt
einn skilding til hafnarbóta á þessum stað, þar
sem vei’ðmætum hefur verið ausið á land ái’a-
tugum saman. Nú mætti gjai’nan vei’ða þar á
nokkur bi’eyting. Þegar hafnai’mál Sandgei-ðis
eru komin í skaplegt horf, þai’f ekki að efa það,
að þar getur risið upp fyrirmyndar útgerðai’-
staður. Sjálfir ti’úa Sandgerðingar á framtíð
þorpsins, eins og glögglega kemur fram í því,
VÍKINGVR