Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 8

Náttúrufræðingurinn
05.10.04 kl: 06:00
48 klsl. spá
> rvii>i.
8
i
35
30
25
20
15
10
__0
2. mynd. 48 klst. spá um vind við yfirborð jarðar kl. 6 að morgni 5. október 2004. Örvar
sýna vindátt og litur vindstyrk (m/s).
Sjálfvirk veðurstöð Vegagerðar-
innar á Mýrdalssandi mældi lengst
af 18-22 m/s vindhraða að morgni 5.
október og fram yfir hádegi. Vindur
hefur verið mældur á Mýrdalssandi
síðan 1995 og nær vindstyrkur 20
m/s að jafnaði 10-11 daga á ári, en 23
m/s tvo til þrjá daga á ári. Því fer
þannig fjarri að um mjög óvenju-
legan atburð sé að ræða hvað snertir
vindstyrk á Mýrdalssandi.
VlNDURINN REIKNAÐUR
Um þessar mundir er í gangi til-
raunaverkefni um reikninga á veðri í
þéttriðnu neti (HRAS). Reikningar
þessir eru gerðir í rauntíma og
nýtast því við veðurspár og verður
væntanlega sagt frá þeim á þessum
vettvangi innan skamms. í tengslum
við HRAS-verkefnið hefur vindur
verið reiknaður í þessu veðri og
sýnir 2. mynd reiknaðan vind við
yfirborð jarðar kl. 6 að morgni þann
5. október 2004. Reikningamir em
byggðir á upplýsingum sem fyrir
lágu 48 klukkustundum fyrr og er
því um að ræða tveggja sólarhringa
vindaspá. Reiknað er með reikni-
líkaninu MM52 í neti með 9 km
víðum möskvum. Við skilgreiningu
jaðarskilyrða er stuðst við loft-
hjúpsspá Evrópsku veðurstofunnar
(ECMWF). Á myndinni koma
greinilega fram öll þau atriði sem
fyrr em nefnd og lesin hafa verið úr
gervitunglamyndinni. Strengurinn
yfir Mýrdalssandi er áberandi, sem
og hvassir vindar niður af Vatnajökli
og tiltölulega hægir vindar yfir
Skógasandi og Meðallandssandi.
Skjólið af fjöllunum nær langt suður
af landinu og skilin milli hvassviðris
og hægari vinds sem ollu hvirflunum
suður af Vatnajökli koma vel fram.
O RSAKIR VIN DAMYN STU RSIN S
Hvað sandana syðst á landinu
varðar kemur vindurinn heim og
saman við að loftstraumurinn hafi
leitað framhjá Mýrdals- og Eyja-
fjallajökli. Vindstrengir myndast þá
beggja vegna jöklanna, en vegna
landslags og svigkrafts jarðar er
eystri strengurinn, þ.e. vindurinn
yfir Mýrdalssandi, þeirra hvass-
astur. Hlémegin jöklanna er mun
hægari vindur, a.m.k. þegar komið
er niður á Skógasand. Vindstrengir
af þessu tagi eiga sér nokkra
hliðstæðu í straumi vatns þar sem
farvegur þrengist og straumhraði
eykst. Er því nánar lýst í grein
undirritaðs í Náttúrufræðingnum
1998.3 Sé vindur mjög hvass, er
nauðsynlegt að loftmassinn sé mjög
stöðugur til að vindur leggist í strengi
eins og hér er lýst og að skjól myndist
hlémegin fjallanna. Það á svo
sannarlega við í þessu tilviki, því sjá
má á háloftaathugun, sem gerð var í
Keflavík kl. 12 þennan sama dag, að í
1200 metra hæð var um 8 stiga frost
en á sama tíma var frostlaust frá 1700
upp í 2000 m hæð yfir jörðu (3.
mynd). Heitir það hitahvarf þar sem
hiti hækkar með hæð og á þessu
hæðarbili í lofthjúpnum er fremur
óvenjulegt að hitahvörf séu svona
sterk. Hitahvörfin eiga tvímælalaust
Keflavik kl. 12 5. október 2004
Lofthiti (°C)
3. mynd. Hitamælingar yfir Keflavík kl. 12.00, 5. október 2004.
94