Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 49

Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 49
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags halli lagskiptingar og straumflög- unar heillegra bergstykkja í hólun- um mæld, en fljótlega kom í ljós að hin upprunalegu jarðlög voru öll úr lagi gengin. Strik og halli lag- skiptingar og straumflögunar reyndist mjög breytilegt og sýnast sum stykkin vera í upprunalegri stöðu en önnur upp á rönd. Þetta er varla hægt að túlka öðruvísi en svo að bergstykkin hafi færst úr stað og stöðvast þannig að tilviljun réð endanlegri stöðu. Það rennir óneitan- lega stoðum undir þá kenningu að hólarnir séu myndaðir við berg- hlaup. Hólarnir eða öllu heldur bergstykkin í þeim reyndust auk þess vera brotin og brömluð og sum kurluð. Þau hafa eflaust sprungið og brotnað í sjálfu berghlaupinu en einnig má gera ráð fyrir að langvarandi frostveðrun hafi kurlað bergstykkin enn frekar. Ef mið- og meginhluti Vatnsdals- hóla væri úr föstu bergi, eins og Agúst Guðmundsson11 hefur haldið fram, ætti að vera nokkur regla í stefnu lagskiptingar og straurn- flögunar bergstykkjanna. Ef á hinn bóginn jökull hefði haft veruleg áhrif á myndum og mótun Vatnsdalshóla, eins og Þorvaldur Thoroddsen' hélt fram og einnig Agúst Guðmunds- son,11 er næsta ólíklegt að nokkur hóll væri úr mulningi tveggja vel að- greindra bergásýnda. Þess væri fremur að vænta að hólamir væm úr samhræringi berggerðanna. Svo hefur ekki reynst vera (sbr. 8. mynd). Berggangar 7. Lágir upptypptir hólar í jaðri Vatnsdalshóla. í baksýn er ofanflatur rhýólíthóll sem tilheyrir miðhluta hólanna. - A small hill in the foreground with tnore continuous mass in the background. Ljósm./Photo: Hreggviður Norðdahl. 8. mynd. Hóll úr tveimur berggerðum, en tnörk þeirra eru skýrð tneð hvítri brotinni línu settt og á skýringarmynd neðst til hægri á tnyndinni. - A hill cotnprised of tzvo rock types, layering can be seen. Ljósm./Photo: Höskuldur Búi jónsson. Berggangar úr smá- og fínkomóttu basalti finnast vítt og breitt um hólana og var stefna og halli 45 þeirra mæld, jafnt um miðbik hól- anna sem og við jaðra þeirra (4. mynd). Oftast eru gangarnir nokkuð áberandi og sumir þeirra standa upp úr grannberginu, líklega vegna meira veðrunarþols (9. mynd). Sumir ganganna hafa kurlast og finnast einungis sem kantaðir basalt- stuðlar utan í einstökum hólurn og ofan á þeim. Stefna ganganna virðist vera nær algerlega tilviljunarkennd og engin ein stefna ríkjandi, eins og sést á áttarós á 4. mynd. Sama máli gegnir um halla ganganna. Hann er tilviljunarkenndur og em gangamir allt frá því að vera lóðréttir yfir í að vera nánast láréttir. Þessi stefnu- og halladreifing er allt önnur en í berg- gmnni Vatnsdals, en þar er ríkjandi gangastefna í höfuðatriðum frá norðri til suðurs, eins og sést á átta- rós á 3. mynd.12 Þetta rennir enn frekari stoðum undir það að Vatns- dalshólar séu ekki hluti af lítt- eða óröskuðum berggrunni svæðisins. Flest bendir til að þeir séu gerðir úr urðarmassa berghlaups. Hvað vantar í hólana? Eins og áður sagði var sérstaklega leitað að fínkorna setlögum og núnum steinum og hnullungum. Jafnframt var leitað að brotum úr berginnskotunum við bæina Hnjúk og Breiðabólstað, sunnan við hólana. Til að gera langa sögu stutta, þá finnst ekkert fíngert set og engir núnir hnullungar í Vatnsdalshólum, en tilvist slíkra efna hefði bent til þess að hólamir væm t.d. ættaðir frá jökli, mótaðir af straumvatni eða ölduróti sjávar, en greinileg urn- 135
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.