Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 59

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
2. mynd. Stormmáfur er nýlegur varpfugl á íslandi en fyrsta hreiðriðfannst árið 1955 - The Common Gull is a relatively recent hreeder
in lceland. Thefirst nest was discovered in 1955.1 Ljósm./Photo: Jóhann O. Hilmarsson í Svarfaðardal, 7. jiilí 2002.
Tilgangur vöktunar
Vöktun (monitoring á erlendum
málum) byggist á reglubundnum
athugunum á tilteknum þætti eða
atburði í náttúrunni, t.d. fjölda fugla,
varpárangri, dánartíðni, magni
eiturefna og komutíma farfugla, allt
eftir tilgangi vöktunarinnar. I heild-
ina er vöktun fuglastofna á Islandi
afar brotakennd.10,11 Tilviljun hefur
að mestu ráðið hvaða tegundir hafa
verið teknar fyrir og hversu víðtæk
vöktunin er. Vöktun fuglastofna
hefur til þessa oftar verið háð fram-
taki einstaklinga en fyrirfram
ákveðnu skipulagi af hálfu opin-
berra aðila. Vöktun er mikilvægur
hluti skynsamlegrar umhverfis-
stefnu þar sem sjálfbær þróun nátt-
úrunnar er höfð að leiðarljósi. Brýnt
er að tekin verði saman samhæfð
áætlun um vöktun á lífríki landsins
sem samþykkt er af stjómvöldum og
fylgt eftir af einurð. I grein frá 2000
er fjallað nánar um vöktun á ís-
lenskum sjófuglum.11 Þau vöktunar-
verkefni á sjófuglum sem íslending-
ar standa nú fyrir eru ennfremur
tíunduð í skýrslu frá 2003.10
Utbreiðsla stormmáfs í landinu
hefur breyst mikið undanfarna
áratugi samhliða ört stækkandi
varpstofni og verpur hann núorðið í
öllum landshlutum nema á Vest-
fjörðum.2,12 Skráning sjófuglabyggða
er hluti af vöktun sjófugla í landinu,
en með henni er m.a. reynt að
fylgjast með því hvar stormmáfar
verpa. Nýir varpstaðir em skráðir,
ennfremur stærð einstakra varpa og
breytingar á þeim eftir því sem
upplýsingar berast.11 Mikilvægt er
að fuglaskoðarar komi upplýsingum
um ný varpstaði og niðurstöðum
talninga úr einstökum vörpum á
framfæri við Náttúrufræðistofnun
Islands þannig að gögnin nýtist í
víðari samhengi.
Aðferðir
A Náttúrufræðistofnun Islands
hefur í áratugi verið safnað ýmsum
upplýsingum um íslenska fugla, þ. á
m. landnám stormmáfa. Hafa ýmsir
fuglaskoðarar lagt hönd á plóginn í
þeim efnum. Þessi gögn voru
skoðuð m.t.t. Eyjafjarðar auk þess
sem birtar heimildir vom kannaðar.
Gögn um einstaka varpstaði er að
finna í gagnagrunni yfir íslenskar
sjófuglabyggðir.11
Við talningar á stormmáfum var
beitt tvenns konar aðferðum; (1)
talningum á fuglum og (2) hreiður-
talningum. Mikilvægt er að allir at-
hugendur sem meta stærð storm-
máfsvarpa skrái skilmerkilega
hvaða aðferðum þeir beita við mat á
fjölda varppara. Þannig er auð-
veldara að gera sér grein fyrir gildi
og nákvæmni gagnanna.
Við talningar á fuglum (1) er varp
skoðað með kíki og fjarsjá úr
fjarlægð. Þannig em fuglamir ekki
truflaðir meðan fjöldi para er
metinn. Heppilegast er að telja á
tímabilinu frá miðjum maí fram í
miðjan júní. Þegar stormmáfsvarp er
skoðað úr fjarlægð er langalgengast
145