Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 47

BJÖRN GUÐMUNDSSON:
Nokkur orð um selveiði á íslandi
fyrrum og nú
Frá því að ísland byggðist og til þessa dags, hata íbúar þess stundað
mjög veiðar. En þær hafa að mestu leyti verið bundnar við dýr þau,
sem lifðu í og á sjónum við strendur landsins, miklu rninna verið
veitt af landdýrum eða silungi og laxi í vötnum og ám. Sjórinn hefur
verið — og er enn — að þessu leyti f jörgjafinn mikli í lífi þjóðarinnar,
uppspretta auðs og bjargar í bú, bæði ríkra og fátækra.
Því miður hefur lítið verið skrásett um' veiði og veiðiaðferðir ís-
lendinga á liðnum öldum, og því mun nú margt vera glatað að
fullu í þeim efnum, sem nútímamaðurinn hefði þó gjarnan viljað
vita deili á, og annað í þann veginn að fyrnast. En sérstakfega finnst
mér þetta þó eiga við um selveiðina hér við land, en hún hefur á-
reiðanlega fyrr á öldum verið mikilsverður þáttur í þjóðarbúinu,
gagnleg, einkum þeim, er stunduðu hana, en líka þeim öðrum, er
nutu af afurðum þeirn, er selveiðin gaf af sér.
Engan vafa tel ég á, að afurðamagnið, er selveiðin gaf af sér, hafi
verið mun meira fyrrum en nú. Að vísu verður eigi séð, hve afurða-
magnið hefur verið mikið á liðnum öldum, en eitt er víst, að selbein-
in í hinum fornu öskuhaugum eru óhrekjandi vitni þess, hve mikils
var neytt af selakjöti hér áður, því að í haugunum ber langmest á
þeim, að minnsta kosti þar, sem ég þekki bezt til (í N.-Þingeyjar-
söslu). En ýmisfegt fleira styður mjög þessa skoðun mína, t. d. benda
mörg örnefni og bæjanöfn á selveiði til forna, þar sem hún er eigi
til nú. Og nokkuð öruggan vott urn hnignun selveiðinnar má sjá með
því að bera saman jarðabók þeirra Árna Magnússonar og Páls Vída-
líns við jarðabókina frá 1932. Telur hin fyrrnefnda, að á svæðinu
frá Gilsfirði að sunnan og norður og austur um land, að Skoruvík á
Langanesi, sé selveiði — ýmist meiri eða minni — á 276 jörðum,
er jarðabókin var samin, eða hafi verið þar skömmu áður. En hin
bókin telur selveiði á þessu svæði aðeins á 114 jörðum, en á öllu land-
inu á 264 jörðum, eða tæplega jafnmörgum og Árni Magnússon tel-