Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 82

184
N ÁTTÚ RUFRÆÐIN G U RINN
það hjálpar þeim til að finna ,,réttar“ blómtegundir. Stærð blóma
er einnig mikilvæg, til að greiða götu skordýranna. Stór blóm eru
oft fá saman eða einstök, en lítil blóm skipa sér mörg sanran í blóm-
skipanir, sem álengdar líta út eins og eitt stórt blónr væri, t. d. körf'-
ur fíflanna. Þær eru í raun og veru heilt safn af blónrunr, en virðast
í fljótu bragði vera aðeins eitt stórt blóm og eru nefndar þannig i
daglegu tali.
Svona blómskrúð gengur í augu skordýranna og þau ná í mikinn
mat á litlunr bletti. En lrætt er við, að þeinr sæist yfir blómin, ef þau
stæðu eitt og eitt svona lítil. Stundum eru yztu blómin í körfunni
ófrjó og er aðeins ælað að ilma og framleiða hunang til þess að hæna
skordýrin að, en miðblómin eru frjó og þar fer frævunin fram.
Sterkir blómalitir gera svipað gagn og ilmurinn. Þeir eru auglýs-
ing ætluð skordýrunum, til þess að leiða athygli þeirra að blónrun-
unr. Iiæði ilmur og litur eru þá ráðstafanir til að tryggja frævunina,
svo að fræ geti myndast og jurtir aukið kyn sitt. Það gildir einu, hvort
að okkur þykja blónrin skrautleg eða ekki, ef þau ganga í augu skor-
dýranna. Allmiklar tilraunir liafa verið gerðar, til þess að ganga úr
skugga um litskynjun býflugna. Þýzkur vísindamaður (Von Frisch)
ól býflugur á lrunangi, sem hann lét vera á allavega litum pappírs-
blöðum. Öðru hvoru tók hann burtu einhvern mislita nriðann og
lét gráan koma í staðinn. Tilraunir lians o. fl. rannsóknir ýnrissa
vísindanranna, hafa leitt í ljós, að býflugur hafa nokkra litaskynjun,
en talsvert frábrugðna okkar mannanna. Býflugur geta greint blátt
og purpuralitt frá gulu og sítróngulu. Þær skynja ennfremur útfjólu-
bláa geisla, senr í okkar augum verka senr nryrkur. Gagnvart rauðu
virðast býflugur blindar. Þetta er í samræmi við þá staðreynd, að
býflugur heinrsækja einkum blá eða blárauð blónr, en einnig oft hin
gulleitu. Þegar blóm eru tvílit, eru bláar og gular (eða hvítar) sam-
setningar algengastar — t. d. fjólur og stjúpur, gleim-mér-ei o. s. frv.
Býflugurnar greina þá liti bezt. Sýnir þetta, ásamt mörgu öðru, að
blóm og skordýr eru löguð hvort fyrir annað. Mölflugur virðast hafa
svipað litaskin og býflugur. Flestir kannast líka við, hve oft randa-
flugur heimsækja blómin í gulu fíflakörfunum. Nauðsynlegt er, að
skordýrin haldi sig um tíma að vissri blómategund, en flögri ekki
reglulaust á milli þeirra, því að blómin frævast ekki að gagni af frjó-
um annarra tegunda, að jafnaði. Þau verða að frævst af eigin frjó-
kornum eða frjókornum annars einstaklings, sömu tegundar og þaö