Náttúrufræðingurinn - 1944, Síða 81

N ÁTTÚ RUFRÆÐIN G URXNN
183
geng er liér í skrautgörðum. Flest næturblóm eru hvít eða bláleit,
svo að þau sjáist sem bezt, þegar skuggsýnt er orðið. Heimsækja þau
einkum ýmis náttfiðrildi. Bendir þetta til þess, að ilmur blómanna
standi í sambandi \ ið heimsóknir skordýranna. Venjulega heimsæk-
ir aðeins ein eða örfáar tegundir skordýra sömu blómtegundina og
heimsóknin er oft á alveg ákveðnum tíma sólarlningsins. Enda ilma
tegundir náttblóma mest á vissum tíma nætur, en sá tími er harla
misjafn hjá tegundunum. Sum blóm Jiafa ýldulykt og lieimsækja
þau ýmsar flugur, sem sækja í hráæti og verpa jafnvel í þau. En þær
flugur eru illa sviknar, því að lirfurnar drepast venjulega úr sulti.
Lögun bfómanna er einnig þannig, að þau hæfa liezt einhverri á-
kveðinni skordýrategund. Á mörgum jurtum er blómið eitt ilmandi.
Ef aðrir Iilutar jurtarinnar anga einnig, þá er ilmur blómanna öðru-
vísi, en ilmur ltlaða eða stöngla. Allt þetta sýnir greinilega, að ilmur
blómanna hlýtur að hafa ákveðinn tilgang, en er ekki nein ónýtis
eyðsla. — Á liinn bóginn vanta mörg blóm bæði ilm og sterka liti,
t. d. grös og starir. Blórn þeirra eru lítilfjörleg ásýndum, græn eða
gulleit, hunangslaus og ilmlaus. Engin skordýr korna þangað í heim-
sókn. Blómhlíf er engin eða lítt þroskuð. En fræflar og frævur eru
löng og hanga út úr blómunum. Nær vindurinn þá vel til þeirra og
lier frjókornin á milli blómanna. Hvað eru nú skordýrin að gera í
blómunum? Þau afla þar matfanga, sjúga liunang og eta líka stund-
um frjóduft, sem nóg er af, svo að ekki sér högg á vatni. Blómin búast
auðsjáanlega við skordýrunum og er oft útbúinn handa þeirn reglu-
legur lendingarpallur, þ. e. eitt hlómblaðið er teygt fram og niður
á við. Skordýrin eru auðsjáanlega velkomnir gestir. Þau launa líka
vel fyrir matinn, með því að bera frjó á milli blómanna og fræva þau
þannig. Gætu blórnin ekki myndað fræ, án aðstoðar skordýranna.
Blómailmurinn hænir skordýrin að sér og gefur þeim bendingu um,
að hér sé æti að finna. Ilmur blómanna og skordýrin eru nauðsyn-
legir hlekkir eða liðir, til þess að æxlun jurtanna nái fram að ganga,
lijá skordýrafrævunarblómunum. (Hjá grösurn, hálfgrösum o. fl.
gegnir vindurinn hlutverki skordýranna). Ilmur blaðanna getur einn-
ig lokkað skordýr að jurtinni, en hefur líka stundum öðru ætlunar-
verki að gegna — nefnilega að fæla frá grasbíti. Dýrunum fellur ekki
hin sterka lykt; þau sneiða hjá ilmgróðri og láta hann oft ósnertan
(rétt eins og fæstu fólki geðjast að sterku kryddi fyrst í stað). Skor-
dýrin eru að einhverju leyti fær um að greina sundur ilmtegundir.