Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 65

N ÁTTÚ RUFR/EÐIN G URIN N
167
ísnum vestanmegin Langanessins, og er hann komst þar eigi í sjóinn,
þá skreið hann austur yfir nesið í gegnum Eyðaskarðið, þar sem mest
bar á svartmaranum. Þá var það einn dag í hríðarveðri, er allir karl-
ar voru farnir á selaveiðar, — því að Langnesingar drápu það af seln-
um, er þeir gátu fest fang á —, að 3 fullorðnir blöðruselir kornu
heirn undir bæinn á Eyðúm. Ætlaði þá stúlka þar á bænum, Ingunn
að nafni, — að rota einn selinn með reku, en hann varð fyrri til og
læsi kjaftinum um handlegg stúlkunnar og braut hann svo illa, að
hún missti hann alveg og var einhent síðan.
Ég hef áður getið um, að selagangan var misjöfn á hinunr ýmsu ár-
urn, og skal nú samkvæmt áður gefnu loforði víkja nánar að þessu
atriði.
Mér virðist eigi aðeins vera áraskipti að þessu, heldur rnegi einnig
sjá tímaskipti, er taka yfir tugi ára, er sýna sama fyrirbrigðið. Er þar
fyrst að greina, að jarðabók Árna Magnússonar segir Jrað víða — já
næstum alltaf — skýrum stöfum, að vöðuselsveiðin hafi engin verið
hér og |>ar á Norðurlandi um næstliðin 50—60 ár, en áður góð eða
gagnvæn, en virðist þá vera sumsstaðar að byrja aftur, er bókin er
sarnin. Svo veit maður ekkert með vissu, — eða ég hef eigi enn séð
það — um selagengdina við Norðurland annað en Jrað, að vöðusels-
veiðin er orðin allmikil í Þingeyjarsýslum — í nætur — á tíð þeirra
Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar, og ])ó einkurn, er Olavius
fer um. Segir Eggert meðal annars, að Húsavíkurverzlun dragi mest
að sér hug kaupmanna, eða sé arðvænlegust, vegna sellýsis Jjess, er
Jrangað kernur. Líka getur Jress í „Eftirmælum 18. aldar“, að selveiði
norðanlands hafi batnað á öldinni, og virðist Jdví gangan hafa aukizt
alla öldina tit og nokkuð fram á þá 19. En svo eru áreiðanlegar sagnir
til um það, að úr miðri 19. öld fer hún aftur minnkandi, svo að skut-
ulveiðin leggst niður á árunum 1860—1880, og nótaveiðin hverfur
smámsaman, af því að hún víðast hvar svarar ekki kostnaði, og á ár-
unum kringum 1890 er hún lögð niður. En rétt eftir 1890 glæðist
selagangan, svo að nótaveiðin er hafin aftur, þó í mjög smáum stíl og
með litlum árangri. En selagengdin vex enn, og hefur að þessu sinni
verið mest á árunurn 1910—1925, en fer eftir það þverrandi og er nú
(1942) orðin sáralítil.
Því er miður, að enn hef ég eigi náð að safna J)eim gögnum um