Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 56

158
N ÁTT Ú RUFRÆÐIN G URIN N
í Kelduhvérfi og Brekku í Núpasveit. Eru allar þessar tölur teknar
eftir sögn Þórarins Björnssonar frá Víkingavatni í Kelduhverfi, en
hann dvaldi þar alla ævi og lézt rétt eftir aldamótin síðustu, þá á
gamals aldri (yfir áttrætt). Var liann stálminnugur á ýmsan fornan
fróðleik, margkunnugur selveiðum með nótum frá unga aldri og
mjög áreiðanlegur í öllu dagfari sem orðum, svo að ég tel fyrir mitt
leyti, að mikið megi byggja á þessari umsögn lians. Góðar veiðistöðv-
ar voru og taldar á Kílsnesi á Sléttu, Daðastöðum í Núpasveit, Bakka
og Saltvík á Tjörnesi og á Nauteyri í Flateyjardal, og svo segir í Ann-
ál 19. aldar eftir Pétur Guðmundsson, að árið 1833 liafi veiðzt í næt-
ur á Flateyjardal 1500 selir. Lítur út fyrir, að það ár hafi verið sér-
staklega gott selaár, því að þá veiddust einnig í nætur 500 selir á
Siglunesi og Siglufirði og 298 í Skagafirði, og er þetta hið eina, er ég
hef frétt af vöðuselsveiði í nætur á þessum stöðurn. Má nærri geta,
hvílík björg selveiðin hefur verið í búi manna, Jrví að birgðir voru
á þessum árum oft af skornum skammti hjá almenningi, enda hefur
lienni verið vel fagnað, sbr. þessa vísu Þórarins prests í Múla, í Tíða-
vísum hans (1815):
Vestur-Slcttu veittist sela tekja
bæjunt tveimur ágæt á,
og hjá þeim var björg að £á.
Lítur jafnvel út fyrir, að Jrá hafi verið lítið um aðrar bjargir en
selveiðina.*
Mjtig var það misjafnt, hvað veiddist daglega, suma daga lítið eða
ekkert, en svo stundum drepnir tugir sela sama daginn. Mesta dag-
veiði, er ég hef heyrt getið um, var á grjótnesi, 96 selir, á Bakka og
Saltvík, 60 selir, og á Flateyjardal, um eða yfir 100 selir, allt í eina
leggingu á hverjum stað. Eru þessar tölur, a. m. k. þær lægri, að
* En öruggasta vissu fyrir, að selveiði hafi forðað mönnum frá hungurdauða, er að
finna í riti Jóns Steingrímssonar, prófasts á Prestsbakka, um Skaftáreldana 1783—85.
Getur hann fyrst þcss, að stiftamtmaður hafi „tilskikkað" í októberbyrjun 1785, „að
drífa hingað alla aumingja þá, sem tórandi voru Iiér í þrem sýslum fyrir vestan, sem
engan áttu þar að, livað og svo vægðarlaust var framkvæmt. Þessi flokkur var hér um
bil 40 manns. Hér voru þá engin önnur úrræði en setja þá niður til dráps, því jreir,
scm fyrir voru, gátu ei vegna matareklu tekið á móti þeim.“ En rétt eftir komu þessara
aumingja fæst þ. 21. okt. 1785 hin mikla selveiði á Núpstaðafjöru, sem sagt er frá hér
áður. — Eftir það segir sr. Jón: „Embættaði ég þá á Kálfafelli f bczta blíðskaparveðri,
er oss þennan tíma veittist, og þökkuðum allir glaðværir guði sfna náð, er oss svo
ríkulega forsorgun veitti á þeirri eyðimörk, sem ánægjanlega burttók alla hungursneyð
og dauða, er annars við borð lá.“