Náttúrufræðingurinn - 1944, Síða 84

186
NÁTiljRUl RÆDINGURINN
Þegar lauf og jurtablöð lölna á haustin, leysast grænu litarefnin
sundur, en karótín og xanthophyl gefa þá oft hinum deyjandi blöð-
um gulan litblæ. Litarelnin eru flókin sambönd, sem orsakað geta
undursamlega fjölbreytni lita. Eru blæbrigðin ærið mörg úti í nátt-
úrunni. Mestra litbrigða er að vænta hjá þeim jurtum, sem hafa að
geyma bæði safa- og kornlitarefni. Oftara en liitt er aðeins um annað-
hvort að ræða og eru þá litbrigðin takmarkaðri. — Auk litarefnanna
hafa vefir krónublaðana veruleg áhrif á lit krónunnar, h'kt og yfir-
borð hluta hefur áhrif á málninguna. Sést þetta vel í sóleyjarblómi.
Litarefnið er eins eftir endilöngum krónublöðunum, en yfirborðið
er öðruvísi ofantil en neðan. Árangurinn sézt líka greinilega. Efri
hluti króublaðanna er skínandi, ljósgulur, en neðri hlutinn ber
danfari lit og annan litblæ. Vegna fjölbreytni og breytileika litgjaf-
anna kemur oft óvæntur árangur í ljós við víxlfrjóvgun náskyldra
afbrigða, þótt jrau kunni að virðast furðu svipuð hvort öðru í útliti.
AlJt er með ráði gert. Blómin skreyta sig fyrir skordýrunum og
anga jreim velþóknanlega, til jress að lokka jrau til sín. Þau beinlínis
auglýsa — sjá hér eru krásir lianda ykkur, konrið og etið! Skordýrin
taka boðinu feginshendi og lijálpa urn leið óafvitandi gesgjöfunum
við jrað að auka kyn sitt. Þannig eru blómin og skordýrin hvort öðru
háð og geta ekki án hvors annars verið. — Öðruvísi er Jrví háttað
með vindfrævunarblómin. Vindurinn blæs og feykir frjókornunum
milli blómanna, án Jress að skeyta hið minnsta um lit jreirra eða
angan. Þau eru þá ekki heldur að eyða orku sinni í framleiðslu ilms
eða fagurra lista. Þess gerist engin þörf.