Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 59

NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
161
úr botni, og var það oft tveggja til þriggja manna tak, og þeir síðan
í'ónir fram á línuna, sem leggingin átti að vera á, eða sem næst henni.
Bezt þótti að vera við þetta starf á svokölluðum „nótabyttum", fari
með afar miklum gafli, er borið gat feikna þunga. Þá voru næturnar
lagðar. Fyrst var lagt beint frá landi, eins langt fram og leggingin
átti að ná. Var sá hluti hennar kallaður ,,leggur“. Svo var beygt í
krappan krók og lagt samhliða landinu, og var það kallaður „gafl“.
Að lionum lögðum var enn beygt í horn-krók og lagt beint til lands,
og að síðustu beygt inn að „leggnum" og myndaði nótin öll eða legg-
ingin þá nokkurs konar kví, og var þessi síðasti hluti kallaður
„krókur“. Stundum var Jrað heiti einnig haft um alla kvína, er legg-
ingin myndaði. Þegar allar næturnar voru komnar í sjóinn, var róið
að þyngsta stjóranum og liann færður beint fram af leggingunni og
fyrsta hornið fest við hann; jn í næst var næsta horn stjórað niður og
síðast endinn, er á land stefndi. En til Jiess að „leggurinn", sem var
lengsti liluti leggingarinnar, skekktist sem minnst af straumi eða
öldugangi, voru minni stjórar lagðir Jrvert út frá honum á báðar
hliðar, og voru }:>eir sumir kallaðir „ílar“ eða „iljar“, líklega af því,
að þar sem J:>eir voru festir við legginn, kom ofurlítil sveigja á hann
í líkingu við holilina á mannsfætinum. Vanalega var hafður stjóri
við hvert nótasamskeyti — þ. e. með 20 faðma millibili, en ,,ilji“ alt-
ur á móti á miðri hverri nót. Oftast voru „stjórarnir" látnir á utan-
verðan „legginn", þ. e. vissu frá kvínni, en ,,iljarnir“ að innanverðu;
oftast voru Jieir léttari en stjórarnir. Öll stjórabönd festu menn við
efri þininn, en kljásteinar hafðir til að halda nótinni við botninn,
væri dýpið svo mikið, að hún „stæði“ ekki botn kljásteinalaus. Afar
sterkt landtog var haft við næturnar, f'est með grjóti á grýttum fjör-
um, en á sandfjörum var grafinn niður á endann rekaviðardrumbur,
3—4 álna langur, og stóð ca. i/3 af lengd lians upp úr sandinum; var
landtogið fest um spýtuna og hún kölluð „nótastaur".
Einstöku sinnum höfðu menn op á gaflinum eða úr öðru hvoru
horni hans. Fann selurinn ]>etta op og rann þar í gegn, en aðeins til
Jtess að lenda í krappari kví en „krókurinn var, Jrví að bak við opið
var lögð nót í boga og báðir endar hennar festir, riðnir þétt í aðal-
legginguna. Var nót þessi kölluð „slagnót", og komu oft selir í hana,
en víst sjaldan nema 1 í einu. En væri hún eigi notuð, fengust olt
fleiri en 1 í krókinn. Mun fyrsti selurinn, sem kom í slagnótina,
hafa kippt henni úr botni, og þannig hefur myndazt öruggt útgöngu-