Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 89

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 89
II. mynd. Ferflötungur sem sýnir hvernig basalt er flokkað eftir kísilmettun. Fer- flötungurinn er í raun einfaldað líkan af steindakerfi basalts. Kv = kvars (SiOJ. Ne = nefelín (NaAISi04). Di = díopsíð (CaMgSi,0(i) er látið samsvara ágíti. Ab = albít (NaAISi3Og) er látið samsvara plagíóklasi. Fo = forsterít (Mg,Si04) samsvarar ólivíni og En = enstatít (Mg2Si,06) orþópýroxeni. Hér skal þess getið að af pýroxeni eru aðallega tvær gerðir, ágít annars vegar og orþópýroxen hins vegar. Fer- flötungnum á myndinni er skipt upp í þrjú svæði með skástrikuðu plönunum tveim, í alkalí- ólivín basalt, ólivín-þóleit og kvars-þóleít. 1 alkalí-ólivín basalti eru einkennissteindirn- ar nefelín (Ne), ólivín (Fo), plagíóklas (Ab) og ágít (Di). í ólivín-þóleíti eru einkennissteindirnar hins vegar ólivín, plagíóklas, ágít og orþó- pýroxen. Munurinn á kvars- þóleíti og ólivín-þóleíti er sá að í því fyrrnefnda er kvars en ólivín í því síðarnefnda. Olivín, ágít og plagíöklas myndast öll snemma á kristöllunarferli bas- altkviku. Kristöllun þessara steinda hefur þau áhrif á efnasam- setningu Ne afgangskvik- unnar að hún fjarlægist flötinn seni merktur er mark flötur kísilmettunar. Ef upp- hafskvikan er til vinstri við þennan flöt leiðir kristöllun til þess að efnasamsetning hennar breytist í átt að nefelín-horninu. Sé upphafskvikan hins vegar til hægri við markflöt kísilmettunar þróast kvikan í gagnstæða átt. Það er þessi mismunandi þróun kvikunnar við kristöllun sem hefur leitt til þess að basalti hefur verið skipt upp í tvo flokka um markmettunarflötinn. Alkalí-ólivín basalt einkennist af nefelíni en þóleít af orþópýroxeni. Rétt er að benda á að þessar steindir þurfa ekki að vera raunverulegar, heldur byggist skipting basaltsins á efnagrejningum og útreikningi á þeim á steindum sem mundu myndast við jafnvægiskristöllun, svonefndum NORM- steindum. Hröð kæling kemur í veg fyrir jafnvægiskristöllun. Hafi basaltkvika upphaflega efnasamsetningu ólivín-þóleíts þróast kvikan í átt að fleti kísilmettunar við myndun ólivíns, plagíóklass og ágíts úr kvikunni. Þegar kvikan nær þessum lleti lekur orþópýroxen (En) að myndast en ólivín að eyðasl. Það sýna tilraunir. Þegar allt ólivínið er horfið heldur vökvinn áfram að þróast í átt að kvars-horninu. Þetta ferli kristöllunar á þóleíti skýrir þá staðreynd að ólivín er algengara í basalti, og þá sem dílar, heldur en í gabbrói. Snögg kæling basalts eftir myndun dílanna kemur í veg fyrir eyðingu ólivíns, en það gerir hæg kæling gabbrós ekki. (Byggt á Yoder og Tilley 1962.) 199
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.