Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 9

2. mynd. Jarðlagasnið í
Deccan Traps. Súlan t.h.
sýnir hraunlagastaflann
og setlög með stein-
gervingum. Súlan í mið-
ið sýnir segulskeiðin
þrjú sem merki eru um í
staflanum. Súlan t.v.
sýnir kraft eldvirkninnar
eða gosofsann, sem nær
ntiklu hámarki á
mörkunt krítar og
tertíers þar sem hið sér-
kennilega markalag er
(eftir Courtillot 1990).
SETLÖG í
>- SMÁSÆ
SJÁVARDÝR
+300.000 ÁR
+50.000 ÁR
KT-
MÖRK
GOSVIRKNI
1 DECCAN TRAPS
SEGUL-
MÖGNUN
TENNUR UR
SPENDÝRUM
OG RISAEÐLUM
FISKAR OG
FROSKAR
BRJÓSKFISKAR
RISAEÐLUR
tengsl væru milli eldvirkninnar og
fellisins í lífríkinu.
KT-MARKALAGIÐ
I jarðlögum víða um heim sjást mörk
krítar og lertíers í sérstæðu þunnu
setlagi sem nefnt er KT-markalagið.
Neðan þess eru jarðlög miðlífsaldar rík
af steingervingum risaeðla og annarra
dýra og jurta þeirrar aldar. Ofan lags-
ins eru eðlurnar horfnar, og raunar nær
helmingur allra þekktra dýrategunda
sem áður döfnuðu um láð og lög, en
nýjar tegundir með spendýr í broddi
iylkingar ráða ríkjum. Lagið þarna á
mörkunum hefur óvenjulega efnasam-
setningu og steindainnihald sem tals-
menn loftsteinakenningarinnar höfðu
notað sem meginröksemd fyrir árekstr-
arkenningu sinni. Courtillot og félög-
um hans tókst að finna sannfærandi rök
fyrir því að skýra mætti þessa efna-
samsetningu og steindainnihald með
sprengivirkni, gasútstreymi og öðrum
hamförum í eldgosunum á Indlands-
skaga. Einnig þóttust þeir geta sýnt
fram á að goskrafturinn hefði þeytt
miklu magni gosefna upp í heiðhvolfið
þar sem þau gátu borist um alla jörð.
Þeir félagar töldu að fyrstu áhrif gos-
virkninnar hefðu verið að minnka inn-
geislun sólar verulega. í rökkrinu við
yfirborð jarðar stöðvaðist ljóstillífun
jurtaríkisins, fæðukeðjurnar slitnuðu
og stórfelldur hungurfellir gekk í garð.
Samfara þessu dundu fleiri áföll yfir.
Lífríkið varð t.d. fyrir barðinu á súru
regni. í því sambandi bendir Courtillol
á móðuharðindin á íslandi eftir Skaít-
árelda 1783, þegar 75% af búsmala
landsmanna féllu og raunar 24%
þjóðarinnar líka. Þó komu „aðeins“
upp 14 km* 1 af hrauni en því fylgdi
undarleg móða um allt norðurhvel og
3