Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 119

Krepputunga liggur á milli jökul-
vatnanna Jökulsár á Fjöllum og
Kreppu, en þær sameinast skammt
austan við Herðubreið. Hún er að
mestu leyti þakin hraunum og gæti
þess vegna tilheyrt Ódáðahrauni.
Nyrsti hluti hennar er nær 20 km löng
og 1-4 km breið hrauntunga en þar
fyrir sunnan breikkar hún verulega.
Kverkfjallarani er mikill fjallgarður
sem liggur til norðausturs frá Kverk-
fjöllum. Hann er allur umflotinn hraun-
um, nema hvað nokkuð dregur úr
þeim suðaustan til. Samt þekja
Lindahraun og Kreppuhraun þar
umtalsverð landsvæði. Hvannalindir
liggja við norðurenda Lindahrauns.
Við þær getur að líta um 15 ha
gróðursvæði, það eina sem nokkuð
kveður að í allri Krepputungu, sem
að öðru leyti er nær gróðurvana og
afrennslislaus eyðimörk.
Austan við Kreppu gerbreytist öll
ásýnd landsins. Þar taka við Brúar-
öræfi. Þau einkennast af víðáttumikl-
um, mishæðóttum melöldum með lág-
reistum fjallaþyrpingum og grunnum
daladrögum. Fagradalsfjall, Hvann-
stóðsfjöll og Álftadalshnjúkur eru ris-
mestu fjöllin þarna (1. mynd). Allt er
þetta land gróðurvana, nema hvað
lægstu dalbotnarnir eru þaktir kjarn-
miklum gróðri. Það eru hinir eiginlegu
Brúardalir, sem frægir eru vegna
beitarinnar. Sauðárdalur, Vesturdalur,
Fagridalur, Álftadalur og Arnardalur
ná allir eitthvað inn á rannsóknar-
svæðið. Kverkárnesið tilheyrir Brúar-
öræfum hvað útlit snertir, þrátt fyrir að
Kreppuhraun liggi í því vestanverðu.
Hjörleifur Guttormsson (1987) stingur
upp á að taka aftur upp nafnið
Kverkárrana um alla tunguna á milli
Kverkár og Kreppu, eins og l’yrr var
gert, og nota nafnið Kverkárnes aðeins
um lægsta hluta hans, og get ég vel
fallist á uppástungu hans.
Sökum gróðurleysis hefur svo til allt
rannsóknarsvæðið fallið utan hefð-
bundinna fjárleita. Varla nema dug-
mestu eftirleitamenn af Jökuldal sóttu
fé í afskekktustu Brúardali eða í
Herðubreiðarlindir úr Mývatnssveit.
Annað erindi áttu menn varla á um-
liðnum öldum svo að öræfakyrrðin
ríkti ein á þessum slóðum, jafnvel svo
árum skipti. Samt voru af og til farnar
landkönnunarferðir og eru til frásagnir
af þeim frá síðastliðnum öldum. Vatna-
jökulsvegur um Brúardali, Kreppu-
tungu, Ódáðahraun sunnan Dyngju-
fjalla og vestur á Sprengisand mun
hafa verið farinn einstaka sinnum allt
frá söguöld. Ef til vill hefur sú leið
verið fjölfarnari fram eftir öldum. Þeir
Sigurður Kristinsson (1985) og Hjör-
leifur Guttormsson (1987) hafa kynnt
sér frásagnir af þeim og gert þeim skil.
Þeir hafa einnig lengi verið til sem
einhverra hluta vegna hafa flúið
byggðir. Rústir af hreysum útlaga finn-
ast bæði við Hvannalindir (4. mynd) og
við Herðubreiðarlindir. Þær hafa báðar
verið eignaðar Fjalla-Eyvindi, þó að
það sé alls ekki sannað með þá fyrr-
nefndu (Ólafur Briem 1983). Þær gætu
vel átt margslungnari sögu og tel ég
það mjög líklegt.
FYRRI JARÐFRÆÐIRANNSÓKNIR
Það má með sanni segja að megin-
hluti rannsóknarsvæðisins hafi að
mestu verið órannsakað land í jarð-
fræðilegu tilliti þegar við hófum
kortlagningarstarfið. Hins vegar var
það orðið nokkuð vel kannað af áhuga-
sömum ferðamönnum. Fjórhjóladrifs-
bílar eftirstríðsáranna höfðu valdið
þeirri byltingu. Ólafur Jónsson (1945)
gerði mjög góða grein fyrir öllunr
þekktum könnunarferðum á þessar
slóðir fram til þess tíma að hann
skrifaði hið umfangsmikla ritverk sitt
„Ódáðahraun (I—III)“. Ólafur var mjög
113