Andvari - 01.01.1957, Blaðsíða 79

ANDVAEI
Brot úr verzlunarsögu
75
örlög Samlagsins, og stofnuðu hlutafélag, en kaupstjórinn var
Daníel Thorlacius í Stykkishólmi, en eigi stóðu þau samtök
lengi. Líkt má segja urn verzlunarsamtök Flateyinga á Breiða-
firði, undir forustu Hafliða Eyjólfssonar frá Svefneyjum, er hóf-
ust 1872, keyptu verzlunarhús Brynjólfs Benediktsens þar og
fengu vörur frá Noregi. „Byrjunin er mjög lítil en kann að verða
hvöt til meira“, eins og komizt er að orði í bréfkafla af Vestur-
landi, er hirtist í Norðanfara 13. júlí 1872.
Hér hefir í sem stytztu máli verið greint frá tilraunum manna
syðra og vestra til þess að koma á fót verzlunarsamtökum á árun-
um 1868—1873. Hlutafélagið í Reykjavík og samtök Seltirninga
stóðu af sér byrjunarörðugleikana og entust nokkuð, þótt minna
yrði úr framkvæmdum en ætlað var. Samtök Borgfirðinga, Mýra-
rnanna, Snæfellinga og Dalamanna voru öllu lausari í reipunum
frá upphafi. Reyndar urðu þau ásamt verzlunarfélaginu við
Húnaflóa, sem brátt mun nokkuð frá sagt, helzta undirstaða
norsku verzlunarinnar, meðan hún stóð, og síðan um hríð í all-
nánum tengslum við Borðeyrarfélagið.
IV.
Nú víkur sögunni norður yfir Holtavörðuheiði til Hún-
vetninga og Skagfirðinga. Fátt er af beinum heimildum kunn-
ugt um verzlunarsamtök í Húnavatnssýslu fram undir 1870.
Arið 1842 var fyrsta hreppabúnaðarfélag á íslandi stofnað, í
Svínavatns- og Bólstaðarhlíðarhreppi, en af því og öllu, sem um
það félag er kunnugt, má Ijóst vera, að ýmsir bændur þar í hér-
aði voru sízt eftirbátar annarra í því að skilja gildi samvinnu
°g samráðs að framgangi almennra hagsmunamála. Má nærri
víst telja, að húnvetnskir bændur hafi eitthvað lært af fordæmi
Fingeyinga á fyrstu árum verzlunarfélaganna þar, þótt trauðlega
verði lengur með fullum röksemdum sýnt. í ævisögu Páls Fr.
Vídalíns Jónssonar alþingismanns í Víðidalstungu getur Pétur
Eggerz, mágur hans, þess, að úr því er Kristján Kristjánsson frá
Elugastöðum tók við sýslumannsembætti í héraðinu 1860, hafi