Andvari - 01.01.1955, Blaðsíða 40

36
Björn Þórðarson
ANDVARI
horfði það til liinna mestu skaða, að sauðurinn mundi svella,
en missa nytjarinnar; tók hann þá hið bezta ráð, sem honum
var oft; hét á hinn heilaga Þorlák hiskup, fóstra sinn. Eftir það
gekk sauðurinn allur ósollinn af lieiðum, móti þeim er leitaði"
(Bps. I. 117—118). Þannig segir frá þessu í Þorláks sögu eldri,
og að efni til á sömu lund í yngri sögunni, en þar er skotið
inn á eftir nafni Magnúsar Gizurarsonar orðunum: ,,er síðan
var biskup í Skálholti“ (Bps. I. 306), og bendir það til, að eldri
sagan hafi verið rituð fyrir 1216.
Á alþingi 1198 var það ráð allra vitrustu manna, segir sagan,
að heilagur dómur Þorláks biskups skyldi tekinn upp úr jörðu
hið sama surnar. Páll biskup sendi því orð lærðum mönnum og
höfðingjum að koma í Skálholt tiltekinn dag — 20. júlí — til
þess að vera viðstaddir þá athöfn. Þessir eru nafngreindir að
verið hafi til staðar: Brandur biskup á Hólum og með honum,
auk annars fylgdarliðs, Guðmundur prestur Arason, Þort'aldur,
Hallur og Magnús Gizurarsynir, Sæmundur og Ormur, bræður
Páls biskups, Þorleifur úr Hítardal, móðurfaðir Herdísar, konu
Páls biskups, Ketill prestur, faðir hennar, og Þorlákur bróðir
hennar (Bps. I. 123 og 133). Það er eftirtektarvert, að lögsögu-
mannsins Gizurar Hallssonar getur ekki við þessa athöfn. Af
því má hiklaust ráða, að hann hefur ekki verið viðstaddur. Hvað
valdið hefur fjarveru hans, skulu hér engar getur leiddar að. En
rétt er að taka það fram, að Jón Loptsson andaðist árið áður.
Hinn 6. ágúst 1201 andaðist Brandur biskup Sæmundarson
á Hólum. Hingað til hafði það verið venja, að biskupskjör færi
fram á alþingi og biskup hins umdæmisins væri með í ráðum
um skipun manns í hið auða sæti. Ut af þessari venju brugðu
höfðingjar Norðlendinga í þetta sinn. Hinn 1. september s. á.
komu saman á Víðivöllum í Skagafirði þessir fyrirmenn: Ábót-
arnir frá Þingeyrum og Munkaþverá, Kolbeinn Tumason og
Hafur Brandsson úr Skagafirði, Hjálmur Ásbjamarson úr Vestur-
hópi og Guðmundur hinn dýri úr Oxnadal. Þar kom Gizur Halls-
son, sem þá var líklega hálfáttræður. Mælti hann með Magnúsi