Andvari - 01.01.1955, Blaðsíða 53

andvari
Magnús Gizurarson Skálholtsbiskup
49
viðumefni hans „Rita“, sem var þægilegt til aðgreiningar frá
samtímamanni hans Birni presti Hjaltasyni sem nefndur var
Kygri-Björn og kom talsvert við sögu Guðmundar biskups og
verður getið hér í lokin.
Rita-Bjöm var farinn utan áður en Pálssaga var rituð á öðrurn
tug 13. aldar, og þá sennilega þegar gengið í klaustrið í Niðar-
hólmi. Hann hefur því verið orðinn kunnugur og kunnur í garði
erkibiskups, þegar Guðmundur biskup kom utan í þetta sinn. Er
það ljóst af sendiför hans hingað 1226 og starfsemi hans síðar,
að höfðingjar Noregs, andlegir og veraldlegir, hafa fært sér vel
í nyt vitsmuni hans, lærdóm og þekkingu, og hann verið lengi í
hávegum hafður af hvomm tveggja. Hann var gagnkunnugur
Guðmundi biskupi frá fyrstu tíð, öllum embættisferli hans og
viðskiptum við íslenzku höfðingjana. Þá gat hann með sanni
skýrt erkibiskupi og Noregshöfðingjum frá, hversu Magnús biskup
var bundinn frændsemis- og vináttu-böndum við flesta þá höfð-
ingja, sem beittu Guðmund biskup mestu harðræði og bægðu
honum frá því að reka hið biskupslega embætti. Það lá beint
við fyrir Guðmund biskup, er hann kom til Niðaróss 1224, að
endurnýja fornan kunningsskap við Björn munk á Hólmi og
leita ráða hans. Og sennilegt er það, að þessi lærði og ritfæri
maður hafi lagt Guðmundi biskupi lið, er hann lagði mál sitt
fyrir curiuna og páfann, því að ekki var Ketill prestur vel fall-
inn til þeirra hluta. Hann var andstæða Rita-Bjamar, „mikill maðr
vexti ok sterkr, en lærðr lítt til bækr“, segir Amgrímur ábóti.
f Sturlungu og sögum Guðmundar biskups er ekki að því
innt, að embætti hafi verið tekið af Magnúsi biskupi, aðeins
annálarnir segja frá þessu, og þeir greina engar ástæður fyrir
þessari embættissvipting. Finnur biskup gat þess til í kirkjusögu
sinni, að áðurnefnd ,,boðorðabreytni“ Magnúsar biskups hafi verið
astæðan til afsetningarinnar. Norskir fræðimenn í kirkjusögu á
fyrri hluta 19. aldar féllust á þá skoðun. En athugun sjálfra „boð-
orðanna“ getur ekki leitt til þessarar niðurstöðu. Þau komu hvergi
1 hág við stefnu kirkjunnar á þessum tíma og biskupar höfðu