Vaka - 01.05.1929, Page 34

28
GUÐM. FINNBOGASON:
[vaka]
Vísindin eru engin uppbót fyrir dyggð; lijartað er eins
nauðsyniegt til góðs lífs og höfuðið.
Ef menn létu vitið ráða breytni sinni, það er að
segja, ef þeir breyttu á þann hátt, sem líklegastur er
til að ná þeim markmiðum, er þeir þrá af vísum vilja,
þá væru gáfurnar nógar til að gera heiminn ná'ega að
paradís. Yfirleitt er það svo, að það, sem einum er hag-
kvæmt, þegar til lengdar lætur, það er öðrum hagkvæmt
líka. En menn stjórnast af ástríðum, er villa þeim sýn;
er þeir finna hvöt til að skaða aðra, telja þeir sér trú
um, að það sé hagur fyrir sig að gera það. Þeir breyta
því ekki á þann hátt, sem þeim í raun og veru er sjálf-
um bezt, nema þeir láti stjórnast af göfugum hvötum,
sem fá þá til að hirða ekki um eiginn hag. Þess vegna
er hjartað jafn-mikils vert og höfuðið. ,,Hjartað“ kalla
ég í þessu sambandi allar vingjarnlegar hvatir. Þar sem
þær eru, hjálpa vísindin þeim til framkvæmda; þar
sem þær vantar, gera vísindin menn einungis slægari
djöfla.
Það má telja almenna reglu, er sjaldan skeikar, að
þegar menn skilja ekki rétt, hvað þeim er fyrir heztu,
þá er sú breytnin, sem þeir telja viturlega, skaðlegri
öðrum en sú, sem í raun og veru er viturleg. Þess eru
óteljandi dæmi, að inenn hafa haft lánið ineð sér, af
því að þeir, af siðgæðis ástæðum, gerðu eitthvað, sem
þeir héldu, að væri sjálfum þeim í óhag. T. d. voru
meðal hinna fyrstu kvekara margir smákaupmenn, er
höfðu þá reglu að setja ekki liærra verð á vörur sínar
en þeir mundu sjálfir vera fúsir að greiða fyrir þær,
í stað þess að manga við hvern kaupanda, eins og al-
mennt var siður. Þeir höfðu þessa reglu vegna þess, að
þeir töldu það lygi að heimla meira en þetta. En hag-
urinn var svo mikill fyrir viðskiltavinina, að allir
komu í húðir kvekaranna og þeir urðu ríkir. (Ég hefi
nú gleymt, hvar ég las þetta, en ef ég man rétt, var
heimildin góð.) Sama aðferð hefði getað verið runnin