Menntamál - 01.12.1935, Qupperneq 15

MENNTAMÁL
157
Hallgrímur Jónsson er tvímælalaust einn af merk-
ustu mönnum kennarastéttarinnar. Þess ber að minn-
ast nú, á þessum tímamótum í æfi hans, — sextugs-
afmælinu. Saga Hallgríms um 30 ára skeið, — kenn-
araæfi hans, — er jafnframt saga hinnar ungu kennara-
stéttar frá því að hún öðlast tilverurétt meðal annara
stétta þjóðfélagsins. Það er saga fátæktar hennar, liörku
og þrautseigju, baráttu hennar við misskilning og rang-
læti, skort, illvilja og lítilsvirðingu.
Með fræðslulögunum og skólaskyldunni 1907 var lagð-
ur grundvöllur að einhverju hinu merkilegasta menn-
ingarmáli alþýðunnar í landinu. Aðrar þjóðir höfðu
áður stigið þessi spor, að ákveða skólaskyldu með lög-
um, til þess að frelsa alþýðusálina úr myrkri fáfræði,
vanþekkingar, lieilsuleysis og þrældóms á barnsárun-
um. Skólaskylda barna hefir verið lögboðin til vernd-
ar hinum fátæku vinnandi stéttum, — yfirstéttir hvers
tíma hafa ekki þurft á slíku að halda, þeirra börn voru
aldrei ofurseld liinni miskunnarlausu áþján í verk-
smiðjum eða geymd í ljósleysi, við harðrétti og fáfræði
í hinum lágu og fátæklegu híbýlum. Og skólar hafa ver-
ið til og heimafræðsla um langan aldur fyrir yfirstétt-
irnar. Sú hefir verið sagan hjá öðrum þjóðum og sú
var einnig sagan hjá oss Islendingum. Vér hittum svo
að segja á hverjum bæ og hverju heimili gamla menn
og konur, sem minnast bernskudaganna sem raunadaga,
þegar útþráin seiddi og laðaði og menntunarlöngunin
brann í æðunum, en menntunina hlutu aðeins fáir út-
valdir. Hinir fátæku urðu að sitja heima og lesa fræði
sín á bók náttúrunnar; en víða er íslenzk náttúra duttl-
ungasöm, þunglynd og íbyggin, — og í lyndiseinkunn
sinni ber þjóðin svip náttúrunnar.
Með fræðslulögunum 1907 var islenzkum börnum,
jafnt fátækum og efnuðum, opnaður vegur til þekk-