Menntamál - 01.04.1937, Blaðsíða 16

10
MENNTAMÁI.
eitthvað sé eftirsóknarvert eða illt. Alla æfi, svo að segja
l'rá fæðingu til dauðadags, lærum vér óteljandi margt af
lífinu sjálfu, af beinni reynslu vorri af hlutunum í kring-
um oss, án nokkurs leiðloga annars en reynslunnar, þ. e,
a. s. hagkvæmra eða óhagkvæmra afleiðinga verka vorra
og tilrauna. Nállúran er í þessum skilningi skóli allra.
Það sem vér lærum á þennan hátt köllum vér reynslu
vora af heiminum eða lífsreynslu, eða persónulega
reynslu. Enginn hefir getað hralcið, að hin persónulega
heina reynsla vor, á livaða sviði sem vera skal, fálm og
leit, lieppni og mistök, væri ekki afar þýðingarmikil. Án
þessarar reynslu væri lærdómur vor og menntun aðcins
hjóm. „Greindur nærri gelur, reyndur veit þó hetur“,
segir gamall málsliáttur.
En þótt refsingaraðferð Spencers sé sjálfsögð og liin
hezla i sumum tilfellum, er lmn ófullnægjandi, eins og
eg mun sýna fram á.
1) Kenning Spencers á betur við um fullorðna menn
en börn. Lcngi fram eftir hafa hörn ekki skynsemis-
þroska til að gera sér grein fyrir sambandi orsakar og
afleiðingar. Barnið liefir t. d. borðað of mikið, og því
verður illt í maganum. Yeit það, að verkirnir koma af
því, að það hefir borðað of mikið? Alls ekki til ákveðins
aldurs, og þegar það fær þessa vitneslcju, liefir það feng-
ið liana frá öðrum, t. d. móður sinni, sem segir þvi: „Ef
þú borðar of mikið, verður þér illt í maganum. Varaðu
þig!“ Barnið myndi ekki fyr en seint og síðar meir kom-
ast að raun um þetta af sjálfsdáðum.
2) Það gæti kostað harnið lífið í mörgum tilfellum,
ef uppalandinn fylgdi eingöngu þeirri reglu að láta það
reka sig á, í von um að það vitkist af eigin reynslu. Jafn-
vel brennt harn forðast ekki alltaf eldinn. Það þarfnast
verndar. „Það er ekki allt bezt, sem barnið vill“, og upp-
alandanum ber skykla lil að vernda barnið fyrir þess
eigin óviti á meðan það er of ungt til þess að geta lært