Menntamál - 01.12.1955, Qupperneq 8

190
MENNTAMÁL
Við getum líka hugsað okkur samanburð á því, hversu
nemendur hefðu sjálfir orðað setningarnar og hversu
Snorri orðar þær. Nemendur mundu t. d. segja: „Þú
munt verða síðar hefnisamur,“ en Snorri segir: Hefni-
samr muntu síðar, frændi,“ eða „Þessi drengur mun síð-
ar verða konungur“ og „Hér muntu konung upp fæða,
móðir.“ Fer þá ekki hjá því, að nemendur skynji áhrif þess
að raða fremst eða framarlega í setningu þeim orðum,
sem mest áherzla hvílir á.
Með lestri góðra kvæða og sagna má einnig hafa áhrif
á málsmekk nemenda, bæði um byggingu og stíl. Ef við
lesum t. d. Gunnarshólma með nemendum, er rétt að benda
á listræn orðasambönd, eins og sólroðin fjöll, borðfögur
skeið og klógulir ernir, þar sem skáldið skýrir með einu
orði mynd þess, sem hann er að lýsa. Getur þetta orðið þeim
til stuðnings í orðavali síðar. Fer þá vel á því um leið að
benda á, hvernig skáldið notar líkingar í lýsingum, skynjar
t. d. Tindafjöll „búin blásvörtum feldi“, „gyrð grænu belti“,
„með hjálminn skyggnda“, „horfa yfir heiðavötnin bláu,“
og hvernig hann persónugervir íslenzka náttúru, hugs-
ar sér hana lifandi, gædda mannlegu eðli og mannlegum
tilfinningum, svo að nokkur dæmi séu nefnd úr sama
kvæði.
Ef við lesum óbundið mál með nemendum, verðum við
að draga fram stíleinkenni þess og hvað það er, sem sagan
eða bókmenntakaflinn hefur m. a. sér til ágætis. Tökum
t. d. söguna Heimþrá eftir Þorgils gjallanda. Þar má benda
nemendum á kosti þess að líkja eftir málfari manna, en
við það verður frásögnin oft svo eðlileg, að lesandinn verð-
ur þátttakandi í atburðarásinni, en ekki áhorfandi. Til
gamans má geta þess, að höfundur hlaut í upphafi ámæli,
en ekki hrós, fyrir þessa túlkun efnisins, sem tvímælalaust
á rétt á sér. Er ekki úr vegi að benda nemendum á, að
höfundur notar stuðla í frásögninni, sem er fremur óvana-
legt í óbundnu máli, og að einstaka sinnum sleppir hann