Prestafélagsritið - 01.01.1923, Side 60

Prestaféiagsritið. Kristni og þjóðlíf á íslandi. 55
höfðu í meðvitund manna gerzt mönnunum svo líkir að skap-
ferli og lífernisháttum, að lotningin fyrir þeim hlaut að dvína
þar sem lifandi siðferðiskend var fyrir. En lotningarleysið hlaut
að leiða til vantrúar. Menn fengu óbeit á hinni ósiðferðilegu
goðasamkundu og hinni óskynsamlegu guðsdýrkun. Hjá ýmsum
hefir þessi óbeit vafalaust magnast til muna við að kynnast
kristinni trú. En ekkert af þessu var þó orðið svo alment í
landinu, að það eitt nægi til að ráða gátu kristnitökunnar,
sem sé þá, að einmitt minnihluta-átrúnaðurinn ber sigur úr
býtum. — Ekki er því heldur að dreifa, að heiðnir menn
hér á landi hefðu séð svo marga og fagra ávexti hins nýja
siðar hjá fylgjendum hans, að það gerði þeim það að sjálf-
sögðum hlut að hafna hinum gamla sið og lögtaka hinn nýja,
jafnskjótt og trúboðsmálið var sett á oddinn. Að vísu var
Friðrekur biskup hinn mesti ágætismaður og í minningu sög-
unnar eitt hið skærasta ljós kristilegs kærleika og mannúðar.
En svo var ekki um neinn hinna: Þorvald eða Stefni eða
Þangbrand. Víkingslundin er of rík með Þorvaldi, til þess að
hægt sé að velja honum heiðurssæti í trúboðahóp þeirra tíma.
Mannúðarandi kristindómsins hefir enn ekki náð tökum á
hjarta hans, og hann brestur tilfinnanlega allan skilning á and-
legri aðstöðu heiðinna manna. Stefnir fer beint óviturlega að
öllu sínu ráði og því hlaut að fara sem fór, að árangurinn
varð sama sem enginn af trúboðsrekstri hans. Og allir vita
hve Þangbrandi voru mislagðar hendur sem trúboða, þótt
árangurinn yrði hvað mestur af starfi hans. Víkingslundin og
virðingarleysið fyrir mannslífinu var hið sama hjá honum og
Þorvaldi, enda hafði áhuginn á frelsun sálnanna ekki rekið
hann út hingað, heldur var dvöl hans hér að sumu leyti eins
konar útlegð frá augliti Ólafs konungs Tryggvasonar, sem
hafði, ef svo mætti segja, dæmt hann til fararinnar hingað
weðfram í refsingarskyni. Þangbrandur tekur þá og upp hér að
ýmsu leyti aðferð Ólafs konungs sjálfs heima fyrir, að vilja
þrýsta mönnum til að gerast kristnir.
Þeir Konráð Maurer og Björn Ólsen hafa báðir reynt að
ráða gátuna með skírskotan til þjóðfélagslegra ástæðna. Eftir