Prestafélagsritið - 01.01.1923, Side 72

Prestaféiagsritið. Kristni og þjóðlíf á íslandi. 67
veitast mönnum, er ekki nema sjálfsagður hlutur, þótt hins
vegar verði ekki sagt, að þetta sé hér það höfuðefni prédik-
unarinnar, sem öll áherzlan er lögð á. Um prédikanir þessar
mun mega segja, að þær séu fæstar frumlegar. Hið eina ís-
ienzka við þær er búningurinn. Þessa er ekki getið í því skyni
að gera lítið úr þessum prédikanaflutningi, síður en svo sé.
Miklu fremur var þetta á þeim tímum hið lang-algengasta,
að menn lánuðu frá öðrum það orð, sem þeir höfðu til flutn-
ings. Alkunn er frásögn Jóns sögu Ogmundssonar um prédik-
anaflutning hins gauzka klerks og skólameistara Oísla Finna-
sonar á Hólum, þar sem það er honum til gildis talið sem
sérstakur auðmýktarvottur, að þegar hann prédikaði »lét hann
k’ggja bók fyrir sér og tók þar af slíkt og hann talaði fyrir
fólkinu«, svo að fólkið mætti sjá »að hann tók sínar kenningar
af helgum bókum, en eigi af einu saman brjóstviti«. Homilíur
þessar bera það meðal annars með sér, hve náið hefir verið
samband íslenzkrar kristni við katólsku Vesturlanda á þessum
tímum, þar sem hér er gripið til ýmsra þektustu og frægustu
höfuðrita kristninnar. En við það verður hugsanaheimurinn,
sem kirkjan úti hér leiðir börn sín inn í, hinn sami og menn
lifðu í úti á meginlandinu. Sérstaklega á þetta þó heima um
sjálfa prestastéttina. Menn eru hér úti á Islandi heima í ritum
Agústínusar og Gregors mikla, Prospers frá Akvitaníu, heilags
Bernharðs og Hugos frá St. Viktor, dulspekingsins fræga. En
það rit, sem prestar munu einkum hafa haft um hönd og lært
af guðfræðileg vísindi, mun þó verið hafa hin ágæta kenslu-
bók Honoriusar frá Autun (Augustodunensis) »Elucidarius«,
sem þegar á síðari hluta 12. aldar er komin í íslenzkan bún-
ing. Þaðan mundi höfundur Eiríks sögu hins víðförla hafa
hlotið þá þekkingu á kristfræði Anselms erkibiskups í Kantara-
borg, sem svo greinilega bólar á í nefndri sögu, að tilgangur
holdtekju Krists hafi verið sá einn, að »fylt yrði það skarð,
er þá varð, er englarnir spiltust, en guð mun þá tölu fvlla
með hreinlífismönnum«.
Þá leitaði almenningur sér og uppbyggingar af lestri og
heyrn helgramanna-sagna, sem þegar á 12. öld er tekið að