Prestafélagsritið - 01.01.1923, Page 94

PrestaféUgsritiB. Kristni og þjóðlíf á íslandi. 89
eins sjálfan greftrunardaginn, heldur marga daga eftir, já,
stundum daglega í fleiri misseri, eftir því sem um hafði samist
með presti og annaðhvort hinum dána sjálfum fyrir andlátið
eða ættingjum hans að honum látnum. En alt slíkt stóð í réttu
hlutfalli við stærð sálugjafarinnar, sem gefin hafði verið, því að
það »þótti hvervetna háttur góðra kristinna manna, að gefa
nokkuð til kirkna og kennimönnum til bænahalds fyrir þeim,
sem fram eru farnir af heiminum*. Sem dæmi þess hve rausn-
arlega var gefið hér á landi fyrir sálu sinni, má minna á
erfðaskrá Einars Eiríkssonar í Vatnsfirði, föður Bjarnar Jór-
salafara, frá 1383. Er hún stór-merkilegt skjal og lærdóms-
ríkt í ýmsu tilliti. Meðal annars má af því skjali sjá, að mat-
gjafir til fátækra hafa verið tíðkaðar í sambandi við andlát
heldri manna. Er þar tekið fram, að gefa skuli »fátækum
mönnum 5 hundruð í kosti og sé gefið í sjö náttum frá and-
láti mínu«, og eins sú ráðstöfun gerð, að árlega skuli á ár-
tíðardegi hans gefa »fátækum mönnum hundrað í kosti«. —
Þótt margvísleg hindurvitnatrú væri enn samfara og sam-
vaxin kristindómi íslenzkrar alþýðu á þessu tímaskeiði, og þrátt
fyrir alla verkhelgi og umhugsunarlausa samsinning á kenni-
setningum kirkjunnar er sízt að efa, að þessi útvortis guð-
rækni öll, hefði allmikil og betrandi áhrif á félagslífið svo sem
andvægi gegn þeirri spillingu, sem drotnaði með þjóðinni.
Þrátt fyrir alt var hér um nokkurn súrdeigskraft að ræða, sem
átti sinn þátt í að varðveita þjóðina frá að sálast andlega og
gefast upp í öllu því andstreymi, óáran og drepsóttum, sem
sóttu hana heim á 14. öldinni.
Enn er þjóðin að vísu skamt á veg komin í fórnarlund.
Þegar þeir Árni biskup Helgason og Haukur lögmaður gang-
ast fyrir stofnun »lærðra manna spítala« í Gaulverjabæ og
Lárentíus biskup fyrir öðrum samskonar í Ólafsfirði, þá er þar
stigið stórt spor í mannúðaráttina, þótt enn sé aðallega hugsað
um hag einnar stéttar. En þess sér vott víða, að mannúðin
fer sífelt vaxandi og kemur það einkum fram í meiri elsku
hl náungans og umönnun fyrir þeim sem bágt áttu. Að vísu
er hefndargirnin enn þá all-áberandi í fari almennings og