Eimreiðin - 01.01.1924, Síða 28

24
RÆÐA Á ÁLFASKEIÐI
EIMREIÐIN
vilji sveitirnar gera sitt til að lúta ekki í lægra haldi í reip-
drættinum við kaupstaðina um fólkið, þá er fyrst að gera sér
ljóst, hvernig takast mætti í sveitum að fullnægja þeim þörf-
um og þrám, er flesta draga til kaupstaðanna. Það er marg-
þætt mál, og eg ætla að eins að víkja að nokkrum atriðum,
er snerta þörfina til samlífs við aðra menn.
Sú þörf fær auðvitað daglega nokkra fullnægingu á heimil-
unum sjálfum, hvort heldur eru í sveit eða borg. Hvar sem
menn eru saman að verki, þá er þar jafnan nokkurt samlíf,
og það þótt allir þegi. Sláttumenn á sama teig, fólk í sama
flekk, eða fólk, sem situr saman í stofu við vinnu sína, hefir
veður hvað af öðru, þó enginn segi neitt og hver hugsi sitt.
Einhverjir leyniþræðir binda það saman. Hver og einn finnur
að hann er þarna þáttur í stærri heild, að verk hans endur-
ómar með nokkrum hætti í verkum hinna, og þannig léttir hver
undir með öðrum. Mennirnir eru nú svona gerðir, að þeim
þykja einsdæmin verst, en sætt jafnvel sameiginlegt skipbrot,
hvað þá sameiginlegt erfiði. Þið munuð ganga úr skugga um
þetta, ef þið hugsið ykkur, að einhver landeyðan sæti hjá
ykkur auðum höndum allan daginn, hvar sem þið væruð að
verki. Mundi ykkur standa á sama? Ætli ykkur yrði ekki
gramt í geði til hennar, þó að hún gerði ykkur ekkert og
slæptist þarna á sjálfs sín kostnað. En af hverju kæmi óbeitin
á slíkum félaga? Engu öðru en því, að hann væri þarna
utan veltu, hann væri kyr þegar aðrir hreyfðust, eins og
dauður pinkill í kvikum hóp. Dæmi hans er sem andmæli
gegn áreynslu hinna, eða eins og hjáróma rödd í samsöng.
Samlífið verður hvarvetna að sama skapi ljúfara, sem sam-
ræmið er meira milli þeirra, sem saman eru, og að jafnaði
því fjölskrúðugra, sem hópurinn er stærri. Að öðru jöfnu
mundu flestir heldur kjósa að vera á fjölmennu heimili en
fámennu, og þegar fækkar í hóp, þó ekki sé nema um einn,
finna allir í fyrstu ófult og opið skarð eftir. Mundi ekki það,
hve fáir vilja nú gerast ársmenn á sveitaheimilum og að menn
kjósa heldur að vera á fleiri stöðum sama árið, koma af því,
að þeir kynnast fleirum með því móti og líf þeirra verður
fjölbreyttara, þótt það hins vegar verði útdráttarsamara?
Ekkert hefir verið slíkur arineldur samlífsins á íslenskum