Eimreiðin - 01.01.1924, Qupperneq 37

Eimreiðin FRUMEINDAKENNING NÚTÍMANS
33
Holefnið er sérstakt að því leyti, að það getur myndað langar
frutneindakeðjur úr fjölda frumeinda, en svo getur keðjan
lokast og þá myndast frumeindahringur. Þessi eiginleiki kol-
efnisfrumeindanna, ásamt öðrum, sem ekki verða nefndir hér,
er þess valdandi, að það myndar fleiri efnasambönd en nokk-
Urt annað frumefni. Um þessi efnasambönd fjallar lífræna
efnafræðin. Tala þeirra, sem nú þekkjast, er yfir 150,000, en
arleSa bætast við fjöldamörg. Tala þeirra efnasambanda, sem
öH önnur frumefni mynda, er um 25,000.
Eg gat þess, að Avogadro hefði fullkomnað frumeinda-
kenningu Daltons. Frægastur er hann fyrir lögmál, sem hann
fann, og kallað er Avogadros-lögmál (1811). Þetta lögmál er
t>annig, að í jafnmiklu rúmmáli af öllum lofttegundum séu
íafnmargar sameindir, ef mælt er við sama hita og þrýstingu.
Eögmál þetta hafði geysimikla þýðingu því með því var
fandin leið til þess að ákveða hlutfallslega sameindaþunga
öæði frumefna og efnasambanda, að eins að það væru loft-
te9undir eða að hægt væri að breyta þeim í lofttegundir. Allir
v*ta, að vatn getur orðið fast og að gufu, og svo er um
°talmörg önnur efni, að þau þekkjast í þessum þrem mynd-
Uni: föst, fljótandi og loftkend. Andrúmsloftið er t. d. hægt
að gera fljótandi og síðan fast með nægilegri kælingu, helst
samfara þrýstingu. Á hinn bóginn er hægt að breyta ýms-
um föstum efnum og fljótandi í gufu með nægilegum hita, en
°ft er það, að efnasamböndin og frumefnin klofna við hitann
1 smærri sam- eða frumeindir.
Nú er frumeindarþungi súrefnis látinn vera 16 og frumeind-
arþungi allra annara efna miðaður við það. Frumeindarþungi
Vetnisins, sem er léttast allra efna, verður þá rúmlega 1, og
frumeindarþungi þyngsta frumefnisins, sem heitir úranium,
verður 238. Til þess að finna sameinda- og þar með líka frum-
emdaþunga þekkjast nú margar aðferðir, sem ekki eru bygð-
ar á Avogadros-lögmáli.
Þangað til fyrir skömmu hefir hvert það efni, sem menn
hafa ekki getað klofið sundur í fleiri efni, verið kallað frum-
efni, og tala þeirra hefir þá orðið nálægt 90. En vegna
^erkra uppgötvana á seinustu árum verður að fá aðra skil-
9reiningu á því, hvað frumefni sé, eða þá að öðrum kosti, að
3