Eimreiðin - 01.07.1924, Blaðsíða 121

ElMREIÐIN RITSJÁ 313
e*Sa á að skipa brautryðjanda á þessu suiði, manni, sem honum var
sómi að.
En þaö er alt útlit á því, að núverandi sögukennari háskóla vors,
úf- Páll Eggert Ólason, aetli ekki að verða eftirbátur fyrirrennara stns í
sama kennarastóli, að því er snertir afkastamikil og merk störf um þau
svtðin í sögu vorri, sem ókunnust eru og vandförnust. Á heimspekisdeild
háskólans veltur það ekki sízt, hvort hann kafnar undir nafni eða ekki.
Eái heimspekisdeildin haldið uppi sjálfstæðri, vísindalegri rannsókn og
^snslu í sögu, bókmentum og tungu vorrar eigin þjóðar, að fornu og
nVÍu, þá á íslenzkur háskóli ætíð fullkominn tilverurétt. Og enn sem
komið er bendir margt til þess, að háskóli vor sé þessu hlutverki vaxinn.
Er því nokkur ástæða til að vona, að með tímanum skipi hann öndvegið
meðal vísindastöðva norrænna fræða.
1 bók þessari, sem er 49 arkir að stærð, og því ekkert smásmiði að
umfangi, er fyrst lýst eflingu konungsvaldsins á íslandi, tekjum konungs
landinu og afskiftum hans af stjórn landsins að öðru leyti eftir siða-
skiftin, eða frá aftöku Jóns biskups Arasonar 1550, þess sem djarfastur
hefur verið til stórræða allra biskupa vorra, og til þess tíma er Holgeir
^osenkrantz er höfuðsmaður á fslandi (1620—’33), sá er bannaði mönn-
um aðför að Algier-ræningjum, er þeir stóðu fastir á Bessastaða-grunni,
Svo sem frægt er orðið. En seinni hluti bókarinnar er saga Guðbrands
^iskups Þorlákssonar á Hólum, merkasta og ráðríkasta biskups íslands í
'úterskum sið.
I fyrri hluta I. þáttar er ítarlega skýrt frá tekjum þeim, sem konungur
l*afði af landinu, í hverju þær voru fólgnar og á hvern hátt þær voru
mnheimtar. Er hér um mikinn fróðleik að ræða og að nokkru Ieyti áður
°kunnan almenningi. Mætti helzt finna það að þessum hluta bókarinnar,
hann sé óþarflega langdreginn, enda ekki laust við endurtekningar,
Sv° sem í kaflanum um afskifti konungs af verzlun landsins og tekjum
af henni. Sjá t. d. bls. 86, sbr. bls. 92, bls. 94, sbr. bls. 100 o. s. frv.,
en þó er þetta fyrir margra hluta sakir ef til vill merkasti kaflinn í bók-
mni. Alstaðar virðist farið með efnið af hinni mestu samvizkusemi, og
Varast höfundurinn að staðhæfa annað en það, sem hann telur sig geta
sannað með fullum heimildum.
Það fyrsta, sem manni dettur í hug við lestur þessa hluta, er spurn-
'nS>n sú, hvernig þjóðin gat risið undir öllum þeim álögum, sem hún
varð að inna af hendi á þessum tímum, ekki að eins til konungs sjálfs,
^mldur og til umboðsmanna hans og erindreka hér, höfuðsmannanna, auk