Eimreiðin - 01.09.1966, Síða 82

262
eimreiðin
merkilegar lífsreglur, og eru sumar þeirra hin ágætustu spakmæli, mjög
íhugunarverð. Nefni ég 28. kaflann sem dærni. Hann er á þessa leið:
„Þér myndi þykja hart, ef hverjum sem væri yrði gefið vald á líkama
þínum. En minnkast þú þín ekki fyrir að gefa hverjum sem er vald á
skapi Júnu, svo að J:>að æsist og gengur úr skorðum, ef hann svívirðir
þig?“
Áður en vér skiljum við „þrælinn" Epictet, hinn óírjálsa mann, sem
þó var allra manna frjálsastur, Jrykir mér lilýða að hlusta á nokkur orð
hans að lokum, en Jrau eru á Jtessa leið:
„Ef þær skoðanir heimspekinga eru réttar, að guð og menn séu skyldir,
eiga menn aðeins um eina leið að velja, að fara að sem Sókrates gerði-
Ef rnaður er spurður um ættland lians, ])á skal liann aldrei svara a
Jtessa leið: „Ég er AJ:>enumaður,“ eða „Ég er Korinþubúi,“ heldur:
„Ég er alheimsborgari.“ Hví skyldir þú segja, að þú sért Aþenumaður
eða Korinjrubúi, fremur en að kenna J)ig við blettinn, Jrar sem líkams-
tetur þitt var í heiminn borið? En þér kennið yður við hið meira mn-
hverfi, sem tekur ekki aðeins til blettsins, Jrar sem Jtér fæddust, og huss
yðar, heldur að jafnaði einnig til héraðsins, Jrar sem kynþáttur yðar og
forfeður dvöldu. Þegar maðurinn hefur lært að skilja stjórn alheimsins
og gert sér ljóst, að ekkert er eins stórfenglegt, tigið og víðtækt og su
skipan, að menn og guðir eru skyldir og að þaðan kemur sæðið, er af
spratt eigi aðeins faðir minn og afi, heldur allt, sem grær á jörð, einkum
skynsemi gæddar verur, því að þær einar eru að eðlisfari hæfar til að
taka Jrátt í samfélagi við guð, þar eð Jrær eru tengdar honum böndum
skynseminnar, hví skyldi hann ])á ekki kalla sig borgara alheims og son
guðs? — Hví skyldi hann óttast nokkuð, er menn kunna að gera honum.
— Ef frændsemi við keisarann eða annan voldugan mann í Róm nægn
til að veita öryggi, hneisulaust líf og lausn frá hverjum ótta, skyldi þa
ekki sú staðreynd, að guð er höfundur vor og faðir, frelsa oss frá þj‘,n'
ingu og ótta?“
Ljóst er })að af Jrví, sem hér hefur verið tilgreint, að Epictet hefur
sjálfur verið farinn að „hugsa hnattrænt", eins og það hefur verið
orðað, og að liann hefur verið „trúaður" maður á sina vísu. Sumir hafa
jafnvel gizkað á, að hann hafi verið launkristinn, en engar heimildir
eru til fyrir því. Hér er aðeins eitt dæmi þess, að „heiðingjarnir' s\°
nefndu geta stundum verið eins vel — og jafnvel betur — „kristnir en
margir Jreirra, er skreyta sig Jrví nafni.
Þess skal að lokum getið, að Epictet var af húsbónda sínum, Epah°
dítusi, látinn laus um Jrað leyti, er Domitian keisari dæmdi alla heim