Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1973, Blaðsíða 37

Raeður rektors Háskóla íslands
35
Ur ræftu rektors við afhendingu prófskírteina 9. október 1971
Margir líta svo á, að óðum líði að því, að
hinn mikli punktur verði innan skamms
settur og mannkynið tortími sjálfu sér. Það
er í sjálfu sér engin ný kenning. Þér, sem
ungir eruð að árum eða þá í anda, ættuð
samt að hafa í yður hina brennandi von í
lijarta, að hugvitssemi mannsins geti sigr-
ast á erfiðleikum mannkynsins, en eigi
emvörðungu hugvitssemin, heldur og
dugnaðurinn, heiðarleikinn, góðsemin og
réttlætið.
Og lítil þjóð nyrst í hafi, á jaðri hins
byggilega, tekur eftir, velur og hafnar, en
gjörðir hennar í samstilltum átökum út á
við einkennast af hjálpsemi og góðfýsi í
garð þeirra, er líða neyð.
Háskóli íslands hefur borið gæfu til að
sýna í síauknum mæli, að í honum býr
mikill og öflugur vaxtarbroddur til góðs —
sé rétt á haldið. Sextugsafmæli hans er nú á
þessu ári, og sé litið yfir liðin ár, þá kemur
ematt í ljós, að hugvitssemin hefur borið
hann uppi og fleytt honum áfram, auk
dugnaðar, heiðarleika, góðsemi og rétt-
lætis. Saga hans er brot af sögu þjóðarinn-
ar, innilega samofin henni og óaðskiljanleg
frá henni.
Hng stúlka frá Austurlöndum fjær fékk
tækifæri til að komast hingað til náms, sem
hún hafði lengi þráð. Hún gat lokið prófi,
þratt fyrir mjög örðug skilyrði til þess. Og
byrjunin var örðug, svo örðug, að það var
sem að ganga í gegnum hreinsunareldinn.
Einbeitnin, kappið og seiglan sigruðu
þessa örðugleika, rétt eins og hjá ykkur
hinum.
Það er varla svo, að nokkurt mannsbarn
komist hjá örðugleikum. Ekkert okkar hér
inni í þessum sal á því að fagna að hafa
losnað við þá byrði. Hún fylgir öllu lífi.
Háskólar eru í eðli sínu nokkuð íhalds-
samar stofnanir og furðu seinvirkir. En
þeir, sem ungir eru að árum eða í anda, eru
óþolinmóðir. Og það er ofurskiljanlegt.
Tíminn líður svo ört. Vel má vera, að hann
sé afstæður á fleiri en einn veg. Hinar öru
byltingakenndu framfarir nú á tímum virð-
ast snúa hjóli tímans örar en var. Það gefur
ekki tóm til að virða skýrt fyrir sér atburði
og viðburði. Þeir flæða yfir oss með sí-
auknum hraða. Þeir rísa eins og holskefla,
er allt ætlar undir að keyra.
Það er því eigi ófyrirsynju að leita aftur í
tímann og fara með orð hins vitra stjórn-
anda heimsveldisins forna, sem menning
og menntun vor byggir á svo mjög. Hann
sagði svo:
„Það er undir sjálfum þér komið, að
æviskeið þitt renni áfram fullt hamingju.
Þú þarft einvörðungu að fara hina réttu
leið og hugsa og breyta rétt. Þetta tvennt
er sameiginlegt sál guðs og manna, yfirleitt
hverrar skyni gæddrar veru, að láta ekkert
aftra sér eða hindra í því efni, sem velferð
hennar er fólgin í: réttlátu hugarfari og
breytni samkvæmt því. Láttu þína breytni
finna mark sitt í þessu.“