Hugur - 01.01.1996, Side 35

Hugur - 01.01.1996, Side 35
Af tvennu illu 33 tengir við endalausar málamiðlanir stjómmálanna.61 Þcgar kemur að erfiðri ákvörðun á ögurstund á nytjastefnumaðurinn oft úr vöndu að ráða, en hann skirrist ekki við að reyna að ráða fram úr vandanum með hamingju sem flestra að leiðarljósi;62 að horfast í augu við samábyrgð sína á velferð heimsins. Nytjastefnumaðurinn flýr þannig úr brenn- unni með Kára, til þess að geta síðar komið fram maklegum hefndum, í stað þess að bíða bölrór eftir því að logamir svíði hann. Hann bregst við eins og hetja fram í rauðan dauðann, ekki sem leiksoppur eða fórnarlamb.63 Komi að því að hann þurfi, eins og Sophie, að kjósa feigð á einn til að bjarga öðrum, gerir hann það l'ráleitt með því hugarfari að ekki muni um einn blóðmörskepp í sláturtíðinni. Nytja- stefnumaðurinn þjáist, eins og við þjáumst öll þegar við neyðumst til að taka harmræna ákvörðun. En hann veit einnig að betra er, af tvennu illu, að annað bamið lifi en hvomgt, og hann veit að hann býr í hörðum heimi þar sem það kostar klof að ríða röftum; að gera og vera. Dygðafræðingar nútímans hafa gert siðfræðinni mikið gagn, eins og ég vék að í öndverðu máli. Þeir hafa rifjað upp með okkur forn aristótelísk sannindi um þýðingu dygða, og ekki síður tilfinninga, fyrir hið góða líf. En að svo miklu leyti sem siðferðiskenning er hjálpartæki til siðlegrar ákvörðunar þá hafa þeir ekki, fremur en Aristóteles forðum, sett fram neina fullburða kenningu, neitt „tæki“ 61 Sjá „Að gera og að vera...“, bls. 76. 62 Hér verður þó að minna á það sem fyrr segir í ritgerðinni að til geta verið aðstæður þar sem báðir/allir kostir eru nákvæmlega jafnslæmir og ekki skiptir í raun máli hvor/hver er valinn. Sjá einnig neðanmálsgrein 16 f „Nytjastefnunni", Þroskakostir, bls. 85. En það er ekki löstur á nytjastefnunni (né hvaða annarri siðferðiskenningu sem er) að geta ekki gefið okkur ráð við slíkar jaðaraðstæður, fremur en það er löstur á íþróttadómara að geta ekki skorið úr um hvor vann hlaup ef tveir komu hnífjafnir í mark. 63 Ég styðst hér m.a. við skilgreiningu hetjuhugsjónarinnar í bók Bowra, C. M., Heroic Poetry (London: Macmillan, 1966). Bowra bendir á hvemig hetjuskáldskapur hafi smám saman sprottið upp úr eldri skáldskapargerðum, töfraþulum og tregrófi; breytingin sé m.a. sú að hetjan beijist til síðasta blóðdropa við ofureflið í stað þess að beygja sig fyrir því og harma hlutskipti sitt sem leiksopps örlaganna. Að breyttu breytanda má segja að ég hafi í þessari ritgerð rakið hliðstæða þróunarsögu, frá sjálfhverfu dygðafræðanna til dáða nytjastefnunnar!
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.