Hugur - 01.01.1996, Page 35

Hugur - 01.01.1996, Page 35
Af tvennu illu 33 tengir við endalausar málamiðlanir stjómmálanna.61 Þcgar kemur að erfiðri ákvörðun á ögurstund á nytjastefnumaðurinn oft úr vöndu að ráða, en hann skirrist ekki við að reyna að ráða fram úr vandanum með hamingju sem flestra að leiðarljósi;62 að horfast í augu við samábyrgð sína á velferð heimsins. Nytjastefnumaðurinn flýr þannig úr brenn- unni með Kára, til þess að geta síðar komið fram maklegum hefndum, í stað þess að bíða bölrór eftir því að logamir svíði hann. Hann bregst við eins og hetja fram í rauðan dauðann, ekki sem leiksoppur eða fórnarlamb.63 Komi að því að hann þurfi, eins og Sophie, að kjósa feigð á einn til að bjarga öðrum, gerir hann það l'ráleitt með því hugarfari að ekki muni um einn blóðmörskepp í sláturtíðinni. Nytja- stefnumaðurinn þjáist, eins og við þjáumst öll þegar við neyðumst til að taka harmræna ákvörðun. En hann veit einnig að betra er, af tvennu illu, að annað bamið lifi en hvomgt, og hann veit að hann býr í hörðum heimi þar sem það kostar klof að ríða röftum; að gera og vera. Dygðafræðingar nútímans hafa gert siðfræðinni mikið gagn, eins og ég vék að í öndverðu máli. Þeir hafa rifjað upp með okkur forn aristótelísk sannindi um þýðingu dygða, og ekki síður tilfinninga, fyrir hið góða líf. En að svo miklu leyti sem siðferðiskenning er hjálpartæki til siðlegrar ákvörðunar þá hafa þeir ekki, fremur en Aristóteles forðum, sett fram neina fullburða kenningu, neitt „tæki“ 61 Sjá „Að gera og að vera...“, bls. 76. 62 Hér verður þó að minna á það sem fyrr segir í ritgerðinni að til geta verið aðstæður þar sem báðir/allir kostir eru nákvæmlega jafnslæmir og ekki skiptir í raun máli hvor/hver er valinn. Sjá einnig neðanmálsgrein 16 f „Nytjastefnunni", Þroskakostir, bls. 85. En það er ekki löstur á nytjastefnunni (né hvaða annarri siðferðiskenningu sem er) að geta ekki gefið okkur ráð við slíkar jaðaraðstæður, fremur en það er löstur á íþróttadómara að geta ekki skorið úr um hvor vann hlaup ef tveir komu hnífjafnir í mark. 63 Ég styðst hér m.a. við skilgreiningu hetjuhugsjónarinnar í bók Bowra, C. M., Heroic Poetry (London: Macmillan, 1966). Bowra bendir á hvemig hetjuskáldskapur hafi smám saman sprottið upp úr eldri skáldskapargerðum, töfraþulum og tregrófi; breytingin sé m.a. sú að hetjan beijist til síðasta blóðdropa við ofureflið í stað þess að beygja sig fyrir því og harma hlutskipti sitt sem leiksopps örlaganna. Að breyttu breytanda má segja að ég hafi í þessari ritgerð rakið hliðstæða þróunarsögu, frá sjálfhverfu dygðafræðanna til dáða nytjastefnunnar!
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.