Hugur - 01.01.1996, Síða 67

Um list og fegurð
65
takmarka íhugun sína við listfegurð. Sem rök fyrir skoðun sinni
nefnir hann að við sjáum ekki einungis fegurð í fögru málverki af
konu, heldur einnig í fagurri konu. Hann vill þó ekki taka þátt í
umræðu um það hvor tegundin sé upprunalegri enda verði það líklega
ekki til annars en að ræða hvort hafi komið á undan hænan eða eggið.
Þess í stað segir hann - og það líklega réttilega - að það sem máli
skipti sé að varla sé til sú tegund hluta sem við getum ekki séð fegurð
eða ljötleika í.
Engu að síður fjallar þetta verk meira um listfegurð og því snýr
Símon sér að því að gera grein fyrir henni. Hann segir heim listar-
innar óendalegan að fjölbreytni og að hann geymi betur en nokkuð
annað auðlegð mannlegrar reynslu. Efniviður allra lista sé tilfinninga-
reynsla manna, hvaða tjáningarform sem listamaðurinn kann að velja
sér. Þarna gerir Símon grein fyrir þeirri skoðun sinni að listgreinamar
séu allar af sömu rót sprottnar, en að hver fegurðarsköpun sé einstök í
sinni röð. Þetta verður svo alltaf meira og meira áberandi þegar líður á
verkið því hann notar yfirleitt einstakar listgreinar sem samnefnara
fyrir þær allar í rökfærslum sínum.
Hlutverk fagurfræöinnar er því að gera okkur sem skýrasta grein
fyrir fegurðarreynslu okkar. Fagurfræðin fæst við að skýra listskoðun
sem listsköpun, listaverkin sjálf og að lokum kannar hún áhrif hins
fagra á alla menningu okkar. Hún er hins vegar ekki vel til þess fallin
að hafa bein áhrif á fegurðarreynslu okkar. Hún bætir ekki smekk
okkar, en hún getur gert okkur skiljanlegar ástæður okkar fyrir þeim
smekksdómum sem við fellum. Stmon segir að fagurfræðingurinn
hafi það fram yfir „almúgamanninn“ - hvað sem Símon á nú við með
því orði - að fagurfræðingurinn geti stutt mat sitt við rök.
Hér kemur Símon að einu meginatriði fagurfræði sinnar. Það er að
þótt fagurfræðingurinn geti fært rök fyrir dómum sínum, þá sé ekki
hægt að leiða af þeim rökum reglur eða lögmál, sem svo má nota sem
mælikvarða á fegurð. Þetta viðhorf hefur þó verið lífseigt í heim-
spekisögunni allt frá því að menn fóru að sjóða saman reglur um
sjónleiki upp úr skáldskaparfræðum Aristótelesar. Þó má líklega segja
að þetta viðhorf hafi að mestu verið dottið upp fyrir þegar Símon ritar
fyrirlestra sína og þannig hafi hann aðeins verið að fylgja viðtekinni
skoðun hvað þetta málefni varðar. Fegurðin var talin birtast í svo