Hugur - 01.01.1996, Side 118

116
Ritdómar
Þessi grautur er þó á köflum helsti kostur bókarinnar einnig: Þegar vel
tekst til að tengja fræðilega greiningu og gagnrýni við íslenskt umhverfi
og stjómmálasögu, kryddað með tilvitnunum í íslenskan skáldskap, þá er
bókin lifandi og áhugaverð aflestrar - hvort heldur er fyrir leikmenn eða
fræðimenn. Hannes heldur reyndar almennri umræðu og mjög fræðilegri
aðskildri og er það kostur. Aftanmálsgreinar taka um fjörutíu síður og er
þar vel til haga haldið tilvísunum og ítarefni. Aftanmálsgreinar eru einnig
vettvangur fyrir athugasemdir og allra handa sparðatíning sem engir nema
fræðimenn og áhugasömustu heimspekinemar hafa áhuga á - og er rétt að
halda slíku efni aðgreindu frá meginmáli sem ætlað er breiðari lesenda-
hópiÁ
* í aftanmálsgreinum er margt sem vekur furðu og ærin tilefni til
ágreinings þó ekki sé rétt að taka upp slíkt upp í ritdómi sem þessum,
nema kannski eitt dæmi í neðanmálsgrein. Þannig fjallar Hannes t.d á
mjög misjafnan hátt um þýðingar þeirra verka sem til umfjöllunar eru:
Þýðing Eyjólfs Kjalars Emilsson á Ríkinu eftir Platón fær hörmulega
einkunn hjá Hannesi og hefur hann raunar allt á homum sér með
þýðingu og túlkun Eyjólfs á mörgu í kenningum Platóns. Þar skín í
gegn bæði ósanngirni og pirringur sem á ekkert erindi í bók af þessu
tagi. Sem dæmi má taka umfjöllun hans um ósamræmi milli hvort
notað er ó eða o í Platón og Menón - milli útgáfna á t.d. Gorgíasi og
Ríkinu (220 n. 15). Milli þessara útgáfna eru 14 ár og þýðandi hefur
skipt um skoðun á þessum tíma. Þannig eru báðir meginþýðendur
okkar íslendinga á grískum heimspekibókmenntum, þeir Eyjólfur
Kjalar og Svavar Hrafn Svavarsson, á þeirri skoðun að rita beri
„Platon“ - en ekki „Platón“, eins og lengst af hefur verið gert. Margir
munur vera ósammála þeim Eyjólfi og Svavari, og í þeim hópi eru
Hannes og sá sem hér skrifar. En það hefði verið eðlilegra að útskýra
þetta álitamál og færa rök fyrir því að Platón „sé íslenskulegra" eins
og Hannesi finnst, fremur en að gefa í skyn að þýðandinn sé
ósamkvæmur sjálfum sér og því beri að gjalda varhuga við
þýðingunum . - Þýðing Ásgríms Albertssonar á Furstanum fær einnig
nokkuð slæma dóma og fylgja því nokkrar beinar athugasemdir sem
virðast eiga rétt á sér. Þýðing Atla Harðarsonar á Ritgerð um ríkisvald
fær hins vegar góðan dóm, sem „hin prýðilegasta, læsileg, traust,
nákværn." (233 n.l) Einu ummælin um þýðingu Gests Guðmundssonar
á Kommúnistaávarpi Marx og Engels er sú að þýðingin sé „læsileg, en
ekki hnökralaus (242 n. 11) og nefnir Hannes fjögur afar lítilfjörleg
atriði máli sínu til stuðnings. Loks ríkir algjör þögn um þýðingu Jóns
Hnefils Aðalsteinssonar og Þorsteins Gylfasonar á Frelsinu eftir Mill.
Þetta gefur tilefni til að velta enn fyrir sér tilgangi bókarinnar. Það
væri mjög eðlilegt að víkja að gæðum þýðinganna, ef það vekti fyrir
höfundi að aðstoða lesendur við lestur og skilning á þessum ritum. En
til þess að ná þeim tilgangi befði þurft að fjalla um allar þýðingamar
með sambærilegum máta og láta þess t.d. getið hvort þær væru góðar