Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1888, Page 31

31
fram ýmsir menn, sem slröruðu fram úr að lærdómi og
dugnaði; einkum voru pað þó sumir biskupanna. Hin-
ar görnlu bókmenntir, sem mjög voru gleymdar, fóru
að koma aptur í Ijós; dálítið andlegt líf, eða vísindalíf,
bófst meðal iærðra manna. Eins og í öðrum iöndum
voru pað prestarnir, sem höfðu á hendi alpýðufræðsluna
hjer á iandi; börnin voru látin ganga til prestsins til
pess að fá tilsögn í kristilegum fræðum, og á sunnu-
dögum veittu prestarnir tilsögn jafnvel fullorðnu fólki
í kristindóminum; lijelst sá siður allt fram á pessa öld.
Guðbrandur porláksson biskup á Hólum kom aptur á
fót prentsmiðjunni og Ijet prenta margar bækur fyrir
alpýðu, helzt guðsorðabækur, og var biblían pá öll gef-
in út á íslenzku. Nú fóru margir alpýðumanna að
læra að lesa, og er pað undravert, hversu pað gat orð-
ið, par sem enginn skóli var til fyrir alpýðu; en hjer á
landi hefur einhver snefill verið eptir af gamalli
fróðleiksfýsn, og svo unnu prestarnir trúlega að pví að
leiðbeina sóknarbörnum sínum og fræða pau eptir megni.
Söfnuðirnir voru litlir og pví hægt fyrir prestinn að
hafa eptirlit með fræðslunni og leiðbeina mönnum.
|>að er prestastjettin, sem eptir siðaskiptin allt til
vorra daga hefur uppfrætt og mannað liina íslenzku
alpýðu, og pær pakkir á pessi stjett skilið, að hún lief-
ur eigi haft eigingjarnan tilgang með fræðslu sinni. Að
vísu veittu peir mesta kennslu í kristilegum fræðum,
svo uppfræðslan varð nær eingöngu kirkjuleg, en peir
stuðluðu líka til pess, að alpýða fræddist um sem ílesta
hluti, og víst er páð, að margir bændur komu sonum
sínum og dætrum á prestssetrin til mennta um lengri
eða skemmri tíma. Margir prestar kenndu líka ungum
mönnum allan skólalærdóm; urðu svo mjög rnargir
lærðir menn á landinu; sumir peirra tóku aldrei prests-
vígslu og bjuggu sem bændur alla tíð, og voru optast