Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1888, Blaðsíða 27

27
manna öld eptir öld, voru færðar í letur. Bókmennt-
irnar voru pví peir lifandi fjársjóðir, sem teknir voru
úr liuga allra íslenzkra manua, æðri sem lægri, og
færðir í letur. J>að var ómögulegt annað, en að pessi
stefna klerkanna liefði önnur áhrif á fólkið, en liinn
andlegi dauði, sem drottnaði í öðrum löndum. J>að
varð upplýstara, frjálsara og fróðleiksgjarnara, en í
nokkru öðru landi. Skólarnir hjeldust lengi fram eptir
við biskupsstólana, og í klaustrunum var kennsla
fyrir karlmcnn og konur, paðan hreiddist út menning
og fróðleikur; voru pau liinar beztu og nytsömustu
stofnanir á landinu allt fram að siðahót. Á mörgum
stórbýlum var kennsla, pó einkum í Haukadal og Odda;
pað má svo segja, að par væri höfuðstöðvar menntunar-
innar á íslandi á 12. og 13. öldinni. TJm pann tíma
voru flestir höfðingjar á landi hjer lærðir menn, og
mikill fjöldi presta var pá auk höfðingjanna, sem hjeldu
uppi guðspjónustunni í kirkjunni, og kölluðust heimilis-
prestar; kenndu peir líka opt ungum mönnum. Fjöldi
höfðingja og ungra manna fóru til annara landa og
fluttu aptur heim með sjer ýmsan fróðleik og andlegt
líf. J>að er eigi hægt að segja, live mikill fjöldi fólks-
ins heíir verið lesandi eða skrifandi, en pó má víst full—
yrða, að pað haíi verið tiltölulega fleira, en í öðrum
iöndum á sama tíma. En eigi er hægt að meta menn-
ingu alpýðu á peirn tíma eptir pví, live margir voru
lesandi og skrifandi, heldur eptir peim manndómi og
peim náttúrlega og skynsama liugsunarhætti, sem var á
íslandi fyrir Sturlungaöldina. Og hugsunarhátturinn,
hið andlega líf og bókmenntirnar var allt svo hollt og
náttúrlegt af pví, að heimilislífið hefur verið gott, við-
urværi nóg og aðbúnaður góður. TJppeldið og upp-
fræðslan hefur eigi verið tekin frá kirkjulegu sjóuar-
L