Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 33

Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 33
HUGARFARIÐ OG SAMTÍMINN III meðferð á dýrum, börnum og föngum var algeng á fyrrihluta nýaldar. Á þessu varð mlkil breyting á 18. öld með breyttu tilfinningallfi fólks. Börn voru áður afskiptar verur sem vart töldust mannlegar fyrr en þau náðu ákveðnum aldri. Síðar urðu þau miðpunktur athygli og umhyggju á heimilum. Hreint ótrúleg grimmd var áður þekkt í garð dýra og t.d. má nefna að algengt var að þau væru misnotuð kynferðislega. Síðar fór fólk I æ ríkara mæli að taka sér gæludýr og leggja sig fram um góða meðferð þeirra. Nýjar hugmyndir vöknuðu um betri meðferð á föngum. Opinberar aftökur voru skemmtanir sem drógu að sér mikinn fjölda fólks hverju sinni. Síðar var litið á þær sem óhugnanlegan verknað sem var fordæmdur af þorra almennings. við að einstaklingurinn var nær brennidepli en áður, sem m.a. kom fram í leit að nýjum leiðum til úrlausnar á vanda- málum þjóðfélagsins og al- mennri framfaraþrá. Hins vegar er víst að Burke hefur á réttu að standa með tilvísun sinni í þýðingu lýðfræðilegra breytinga. Mannfjöldi Evrópu meira en tvöfaldaðist á fyrrihluta nýaldar, sam- kvæmt niðurstöðum hans, eða úr 80 miljónum í 190 milj- ónir manna.8 Erfitt getur reynst að meta áhrif þessa á samfélagið en þó má nefna eignasviptingu bændastéttar- innar, lækkun launa og vöxt þéttbýlis sem dæmi um helstu niðurstöður mannfjöldaþró- unarinnar.9P>éttbýlisþróunin er hér sérstaklega mikilvæg. Borgum, með yfir 100000 íbúa, fjölgaði úr fjórum árið 1500 í 23 um 1800.'° Hér er nauðsynlegt að staldra við og gera að umtalsefni þau áhrif sem þessar breytingar höfðu á hugarfar fólks. I fyrsta lagi hafði fólki fjölgaði ört í nýjum þéttbýlis- kjörnum en slíkt umhverfi var fyrir flesta bæði nýtt og fram- andi. Hver fjölskylda stóð mikið til ein í sinni daglegu baráttu og var í litlum tengsl- um við aðra íbúa slíkra staða. Með þessum fólksflutningum leið undir lok tímabil hinna hefðbundnu samfélaga þar sem tengsl fólks voru mikil og náin. Þorpið var í raun mikil- vægari eining en fjölskyldan. Þau gildi sem voru í hávegum höfð í þorpunum dugðu ekki í borgunum. Til þess var eðlis- munur samfélaganna of mik- ill.” I annan stað fór þáttur fá- tækra, sérstaklega öreiga, vax- andi í þéttbýliskjörnum. Yfir- stéttin sem fylgdist með þess- ari þróun, fylltist bæði skelfingu og viðbjóði á hátt- erni og framferði þessa „ótínda lýðs“. Mikil hræðsla greip um sig hjá yfirstéttinni vegna hins öra vaxtar öreiga- stéttarinnar. Hræðslan ýtti undir herferð hinna fyrr- nefndu gegn ýmsum þáttum alþýðumenningarinnar og helst þeim sem gátu talist hættulegir reglu og siðferði þjóðfélagsins. Þar má nefna uppskeruhátíðir, drykkjusiði almennings og almertna frí- daga alþýðunnar.12 I þriðja lagi er rétt að gera að umtalsefni mjög flókin tengsl milli nýrrar efnahags- légrar tilhögunar samfélagsins og tilfinningalífs þjóðfélags- þegnanna. Bandaríski geð- sjúkdóma- og sagnfræðingur- inn Carol Z. Stearns hefur haldið því fram að með flókn- ari samsetningu þjóðfélagsins hafi sálarlíf almennings tekið stakkaskiptum. I gamla bændasamfélaginu giltu ákveðnar reglur um hegðan fólks og ef brugðið var út af þeim greip þjóðfélagið til sinna ráða. I hinu nýja þétt- býlissamfélagi dugðu þessar reglur ekki lengur en í stað þeirra tók við nokkurs konar innri stjórn hvers einstakl- ings, sjálfsstjórn, sem að áliti Stearns varð einn af horn- steinum fyrir vexti og við- gangi vestrænna. samfélaga." Sem dæmi má nefna að óbeisl- uð reiðiköst einstaklinga gátu orðið mikið vandamál í stóru samfélagi ókunnugra. Sá sem fékk slík köst gat ekki með nokkru móti reiknað út hver viðbrögð samferðamannanna yrðu, nokkuð sem hann gat í gamla samfélaginu. Því var eðlilegt fyrir þann hinn sama að reyna að hafa hemil á skapi sínu. Yfirstéttin ýtti sömu- leiðis mjög undir að vissum umgengnisreglum yrði fylgt. Af þessum sökum ályktar Stearns að vaxandi þéttbýli og fólksfjöldi hafi gefið einstakl- ingshyggjunni byr undir báða vængi, þar sem einstaklingur- inn varð miðdepill allrar ákvörðunartöku í þjóðfélag- inu. Það sama má segja um aðra tilfinningalega útrás ein- staklinga. Hún var beisluð á ýmsan hátt. 31
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Ný saga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.