Ný saga - 01.01.1988, Side 67

Ný saga - 01.01.1988, Side 67
Tafla 2. Afkomendur Boga Benediktssonar (1771—1849) bónda á Staðar- felli ogfaktors og k.h.Jarþrúðar Jónsdóttur (1776—1858),flokkað- ir eftir atvinnustéttum/félagsstéttum í hverjum œttlið. Miðað er við hæstu félagsstöðu (status) sem hver einstaklingur náði. Giftar kon- ur taldar til stéttar eiginmannsins. Sleppt er þeim sem ekki náðu 15 ára aldri, þeim sem fluttu til útlanda og öllum niðjum fæddum eftir 1910. Ennfremur er þeim sleppt sem dóu um tvítugt, sjúklingum og nokkrum þar sem ókunnugt var um ævistarf (hinir síðastnefndu aðallega í 4. lið). Atvinnustéttir/ félagsstéttir Ættliðir og fæðingarár innan hvers ættliðar Kaupmenn og útg.menn Embættismenn ísl. bændasamfélagsins Bóndastétt Nýjar menntaðar þjónustustéttir Iðnaðarmenn, faglærðir Ofaglærð störf á landi og á sjó Alls Fjöldi afkomenda Aðeins einn maður í fimmta lið var fæddur fyrir 1911 og því er hann talinn með fjórða lið. Heimild: Jón Pjetursson: Staðarfellsxtt. . . Rv. 1966. s. 6—57. 1. liður 2. liður 3. liöur 4.-5. liður* (1798—1823) (1821—61) (1852—1896) (1875—1910) 33% 6% 13% 12% 67% 65% 31% 10% 18% 23% 8% 12% 15% 22% 5% 18% 13% 29% 100% 101% 100% 99% 6 17 39 49 það hefur afkomendunum tekist bærilega. Skylt er að taka fram að embætti þýddi ekki fortaks- laust ríkidæmi eða góðan efnahag, því brauð prestanna voru misjöfn og sýslumenn höfðu rýrar tekjur af sumum sýslum sínum. En forsendan fyrir því að geta kostað synina í skóla var þó að einhver efni væru til. Og býsna stór hluti niðjanna, bæði í fyrsta og öðr- um lið, hefur komist í embætti. bónda eru nokkur skil milli annars og þriðja ættliðar hjá Boga. Niðjar í þriðja lið eru að fóta sig í samfélagi sem er að breytast og þess vegna verða töluverðar hlutfallsbreytingar frá fyrstu tveimur liðunum. Hlutfall afkomenda í embætt- ismannastéttum gamla samfé- lagsins (prestar, læknar, sýslumenn, amtmenn, lands- höfðingi og/eða konum þeirra) lækkar mikið, einkum í 2.—4. ættlið. Hvert fóru þeir sem ekki vildu (eða gátu) fetað gamla embættismannaveginn lengur? Taflan sýnir að þeir fylltu bæði stéttir embættis- manna (t.d. kennarar) og margs konar opinber störf hjá ríki og bæ, og ekki síst stétt- irnar með lægri félagslega stöðu (status). F>ar á ég við ýmiss konar verkamanna- og verkakvennavinnu í bæjun- um, störf á sjónum og iðnað- armannastörf.20 Ljóst er að afkomendur Boga í fyrsta og öðrum ættlið urðu fyrst og fremst embætt- ismenn (og dæturnar urðu konur þeirra). Þegar athugað er hverjir áttu hér í hlut er einnig ljóst að efnahagur þeirra var yfirleitt mjög rúm- ur og jafnvel um mikinn auð að ræða, enda strax fé í garði Boga, ættföðurins. I nýja samfélaginu sem var að taka á sig mynd dreifðust afkom- endurnir býsna víða, allt frá þeim efnuðustu (kaupmönn- um, útgerðarmönnum, jafn- vel háskólamenntuðum mönn- um í atvinnulífinu og háttsett- um embættismönnum hjá ríki og bæ) til verkamanna- og sjó- mannsstétta. I síðasta ættliðnum, þeim fjórða, er stærsta atvinnu- eða félagsstéttin einmitt við þessi störf sem höfðu fremur lága félagslega stöðu (status), þótt þar með sé ekki verið að gefa í skyn að þau séu eitthvað ómerkilegri en hin. Hér er einfaldlega verið að tala um viðhorf samfélagsins og sam- tíðarmanna til afkomumögu- leika í einstökum störfum og atvinnugreinum og þá röðun í virðingarstiga sem þau höfðu. Markmiðið með þessari at- hugun á niðjatölum hjáleigu- bóndans Kjartans og stór- efnamannsins Boga var að sjá hvort félagsleg eða stéttarleg stiglækkun (social downgra- ding) kæmi fram hjá niðjum þeirra. Niðurstöðurnar sýna að svo var þótt góð efni annars ættföðurins hafi vissulega haft mikil áhrif á samfélagsstöðu afkomendanna. Viðameiri könnun þarf hins vegar til að sanna eða afsanna þá kenn- ingu að félagsleg eða stéttarleg En sú staðreynd að sjö börn Kjartans af tíu komust í bóndastétt sýnir að möguleikarnir í samféiaginu höfðu aukist. 65
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Ný saga

Undirtitill:
tímarit Sögufélags
Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1010-8351
Tungumál:
Árgangar:
13
Fjöldi tölublaða/hefta:
13
Skráðar greinar:
147
Gefið út:
1987-2001
Myndað til:
2001
Útgáfustaðir:
Útgefandi:
Sögufélag (1987-2001)
Efnisorð:
Lýsing:
Tímarit Sögufélags. Íslandssaga.

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.01.1988)
https://timarit.is/issue/341086

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.01.1988)

Handlinger: