Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 67

Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 67
Tafla 2. Afkomendur Boga Benediktssonar (1771—1849) bónda á Staðar- felli ogfaktors og k.h.Jarþrúðar Jónsdóttur (1776—1858),flokkað- ir eftir atvinnustéttum/félagsstéttum í hverjum œttlið. Miðað er við hæstu félagsstöðu (status) sem hver einstaklingur náði. Giftar kon- ur taldar til stéttar eiginmannsins. Sleppt er þeim sem ekki náðu 15 ára aldri, þeim sem fluttu til útlanda og öllum niðjum fæddum eftir 1910. Ennfremur er þeim sleppt sem dóu um tvítugt, sjúklingum og nokkrum þar sem ókunnugt var um ævistarf (hinir síðastnefndu aðallega í 4. lið). Atvinnustéttir/ félagsstéttir Ættliðir og fæðingarár innan hvers ættliðar Kaupmenn og útg.menn Embættismenn ísl. bændasamfélagsins Bóndastétt Nýjar menntaðar þjónustustéttir Iðnaðarmenn, faglærðir Ofaglærð störf á landi og á sjó Alls Fjöldi afkomenda Aðeins einn maður í fimmta lið var fæddur fyrir 1911 og því er hann talinn með fjórða lið. Heimild: Jón Pjetursson: Staðarfellsxtt. . . Rv. 1966. s. 6—57. 1. liður 2. liður 3. liöur 4.-5. liður* (1798—1823) (1821—61) (1852—1896) (1875—1910) 33% 6% 13% 12% 67% 65% 31% 10% 18% 23% 8% 12% 15% 22% 5% 18% 13% 29% 100% 101% 100% 99% 6 17 39 49 það hefur afkomendunum tekist bærilega. Skylt er að taka fram að embætti þýddi ekki fortaks- laust ríkidæmi eða góðan efnahag, því brauð prestanna voru misjöfn og sýslumenn höfðu rýrar tekjur af sumum sýslum sínum. En forsendan fyrir því að geta kostað synina í skóla var þó að einhver efni væru til. Og býsna stór hluti niðjanna, bæði í fyrsta og öðr- um lið, hefur komist í embætti. bónda eru nokkur skil milli annars og þriðja ættliðar hjá Boga. Niðjar í þriðja lið eru að fóta sig í samfélagi sem er að breytast og þess vegna verða töluverðar hlutfallsbreytingar frá fyrstu tveimur liðunum. Hlutfall afkomenda í embætt- ismannastéttum gamla samfé- lagsins (prestar, læknar, sýslumenn, amtmenn, lands- höfðingi og/eða konum þeirra) lækkar mikið, einkum í 2.—4. ættlið. Hvert fóru þeir sem ekki vildu (eða gátu) fetað gamla embættismannaveginn lengur? Taflan sýnir að þeir fylltu bæði stéttir embættis- manna (t.d. kennarar) og margs konar opinber störf hjá ríki og bæ, og ekki síst stétt- irnar með lægri félagslega stöðu (status). F>ar á ég við ýmiss konar verkamanna- og verkakvennavinnu í bæjun- um, störf á sjónum og iðnað- armannastörf.20 Ljóst er að afkomendur Boga í fyrsta og öðrum ættlið urðu fyrst og fremst embætt- ismenn (og dæturnar urðu konur þeirra). Þegar athugað er hverjir áttu hér í hlut er einnig ljóst að efnahagur þeirra var yfirleitt mjög rúm- ur og jafnvel um mikinn auð að ræða, enda strax fé í garði Boga, ættföðurins. I nýja samfélaginu sem var að taka á sig mynd dreifðust afkom- endurnir býsna víða, allt frá þeim efnuðustu (kaupmönn- um, útgerðarmönnum, jafn- vel háskólamenntuðum mönn- um í atvinnulífinu og háttsett- um embættismönnum hjá ríki og bæ) til verkamanna- og sjó- mannsstétta. I síðasta ættliðnum, þeim fjórða, er stærsta atvinnu- eða félagsstéttin einmitt við þessi störf sem höfðu fremur lága félagslega stöðu (status), þótt þar með sé ekki verið að gefa í skyn að þau séu eitthvað ómerkilegri en hin. Hér er einfaldlega verið að tala um viðhorf samfélagsins og sam- tíðarmanna til afkomumögu- leika í einstökum störfum og atvinnugreinum og þá röðun í virðingarstiga sem þau höfðu. Markmiðið með þessari at- hugun á niðjatölum hjáleigu- bóndans Kjartans og stór- efnamannsins Boga var að sjá hvort félagsleg eða stéttarleg stiglækkun (social downgra- ding) kæmi fram hjá niðjum þeirra. Niðurstöðurnar sýna að svo var þótt góð efni annars ættföðurins hafi vissulega haft mikil áhrif á samfélagsstöðu afkomendanna. Viðameiri könnun þarf hins vegar til að sanna eða afsanna þá kenn- ingu að félagsleg eða stéttarleg En sú staðreynd að sjö börn Kjartans af tíu komust í bóndastétt sýnir að möguleikarnir í samféiaginu höfðu aukist. 65
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Ný saga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.01.1988)
https://timarit.is/issue/341086

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.01.1988)

Iliuutsit: