Ný saga - 01.01.1988, Síða 67

Ný saga - 01.01.1988, Síða 67
Tafla 2. Afkomendur Boga Benediktssonar (1771—1849) bónda á Staðar- felli ogfaktors og k.h.Jarþrúðar Jónsdóttur (1776—1858),flokkað- ir eftir atvinnustéttum/félagsstéttum í hverjum œttlið. Miðað er við hæstu félagsstöðu (status) sem hver einstaklingur náði. Giftar kon- ur taldar til stéttar eiginmannsins. Sleppt er þeim sem ekki náðu 15 ára aldri, þeim sem fluttu til útlanda og öllum niðjum fæddum eftir 1910. Ennfremur er þeim sleppt sem dóu um tvítugt, sjúklingum og nokkrum þar sem ókunnugt var um ævistarf (hinir síðastnefndu aðallega í 4. lið). Atvinnustéttir/ félagsstéttir Ættliðir og fæðingarár innan hvers ættliðar Kaupmenn og útg.menn Embættismenn ísl. bændasamfélagsins Bóndastétt Nýjar menntaðar þjónustustéttir Iðnaðarmenn, faglærðir Ofaglærð störf á landi og á sjó Alls Fjöldi afkomenda Aðeins einn maður í fimmta lið var fæddur fyrir 1911 og því er hann talinn með fjórða lið. Heimild: Jón Pjetursson: Staðarfellsxtt. . . Rv. 1966. s. 6—57. 1. liður 2. liður 3. liöur 4.-5. liður* (1798—1823) (1821—61) (1852—1896) (1875—1910) 33% 6% 13% 12% 67% 65% 31% 10% 18% 23% 8% 12% 15% 22% 5% 18% 13% 29% 100% 101% 100% 99% 6 17 39 49 það hefur afkomendunum tekist bærilega. Skylt er að taka fram að embætti þýddi ekki fortaks- laust ríkidæmi eða góðan efnahag, því brauð prestanna voru misjöfn og sýslumenn höfðu rýrar tekjur af sumum sýslum sínum. En forsendan fyrir því að geta kostað synina í skóla var þó að einhver efni væru til. Og býsna stór hluti niðjanna, bæði í fyrsta og öðr- um lið, hefur komist í embætti. bónda eru nokkur skil milli annars og þriðja ættliðar hjá Boga. Niðjar í þriðja lið eru að fóta sig í samfélagi sem er að breytast og þess vegna verða töluverðar hlutfallsbreytingar frá fyrstu tveimur liðunum. Hlutfall afkomenda í embætt- ismannastéttum gamla samfé- lagsins (prestar, læknar, sýslumenn, amtmenn, lands- höfðingi og/eða konum þeirra) lækkar mikið, einkum í 2.—4. ættlið. Hvert fóru þeir sem ekki vildu (eða gátu) fetað gamla embættismannaveginn lengur? Taflan sýnir að þeir fylltu bæði stéttir embættis- manna (t.d. kennarar) og margs konar opinber störf hjá ríki og bæ, og ekki síst stétt- irnar með lægri félagslega stöðu (status). F>ar á ég við ýmiss konar verkamanna- og verkakvennavinnu í bæjun- um, störf á sjónum og iðnað- armannastörf.20 Ljóst er að afkomendur Boga í fyrsta og öðrum ættlið urðu fyrst og fremst embætt- ismenn (og dæturnar urðu konur þeirra). Þegar athugað er hverjir áttu hér í hlut er einnig ljóst að efnahagur þeirra var yfirleitt mjög rúm- ur og jafnvel um mikinn auð að ræða, enda strax fé í garði Boga, ættföðurins. I nýja samfélaginu sem var að taka á sig mynd dreifðust afkom- endurnir býsna víða, allt frá þeim efnuðustu (kaupmönn- um, útgerðarmönnum, jafn- vel háskólamenntuðum mönn- um í atvinnulífinu og háttsett- um embættismönnum hjá ríki og bæ) til verkamanna- og sjó- mannsstétta. I síðasta ættliðnum, þeim fjórða, er stærsta atvinnu- eða félagsstéttin einmitt við þessi störf sem höfðu fremur lága félagslega stöðu (status), þótt þar með sé ekki verið að gefa í skyn að þau séu eitthvað ómerkilegri en hin. Hér er einfaldlega verið að tala um viðhorf samfélagsins og sam- tíðarmanna til afkomumögu- leika í einstökum störfum og atvinnugreinum og þá röðun í virðingarstiga sem þau höfðu. Markmiðið með þessari at- hugun á niðjatölum hjáleigu- bóndans Kjartans og stór- efnamannsins Boga var að sjá hvort félagsleg eða stéttarleg stiglækkun (social downgra- ding) kæmi fram hjá niðjum þeirra. Niðurstöðurnar sýna að svo var þótt góð efni annars ættföðurins hafi vissulega haft mikil áhrif á samfélagsstöðu afkomendanna. Viðameiri könnun þarf hins vegar til að sanna eða afsanna þá kenn- ingu að félagsleg eða stéttarleg En sú staðreynd að sjö börn Kjartans af tíu komust í bóndastétt sýnir að möguleikarnir í samféiaginu höfðu aukist. 65
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Ný saga

Undirtitill:
tímarit Sögufélags
Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1010-8351
Tungumál:
Árgangar:
13
Fjöldi tölublaða/hefta:
13
Skráðar greinar:
147
Gefið út:
1987-2001
Myndað til:
2001
Útgáfustaðir:
Útgefandi:
Sögufélag (1987-2001)
Efnisorð:
Lýsing:
Tímarit Sögufélags. Íslandssaga.

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.01.1988)
https://timarit.is/issue/341086

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.01.1988)

Gongd: